Foundation Islamic Union
Nijerya
Resmî adı: Nijerya Federal Cumhuriyeti (NG)
Başkenti : Lagos
Önemli Şehirleri: İbadan, Sokoto, Ogbomoşo, Kano, Kaduna, Oşogbo, İlorin,
Abeokuta, Majduguri, Akure.
Yüzölçümü : 923.768 km2.
Nüfusu : 211.401.000 (2021)[1] Nüfusun %36’sı şehirlerde yaşamaktadır.
Km2 Başına Düşen İnsan Sayısı: 202 (2021)
Etnik Yapı: Nijerya çok değişik etnik unsurların bir arada yaşadığı bir ülkedir. En kalabalık etnik kitle %21,2 orana sahip olan Hausalardır. Hausaların %90’ı Müslüman’dır. İkincisi %21 orana sahip olan Yorubalar gelir. Yorubaların %50’si Müslüman’dır. Sonra %18 orana sahip olan İbolar gelir. İboların tamamına yakını Hıristiyan’dır. Ardından gelen unsur %11,2 orana sahip olan Fulanilerdir. Fulanilerin %92’si Müslüman’dır.
Dil : Resmî dil İngilizce’dir. Ancak halk arasında Hausa, Yoruba, İbo dili de vardır.
Din: Devletin resmî dini yoktur. Kayıtlara göre halkın %51’i Müslümandır. Müslümanların geneli Sünnî ve Malikidir. Müslümanlardan sonra %33 orana sahip olan Hıristiyanlar gelir. Halkın %16’sını da yerel dinlere bağlı Animistler oluşturur. . Müslümanlar daha çok kuzeyde, Hıristiyanlar ise güneyde yoğundurlar.
Coğrafî Durumu: Batı Afrika ülkelerinden olan Nijerya, kuzeyden Nijer, kuzey-doğudan Çad, doğudan Kamerun, güneyden Atlas Okyanusu, batıdan Benin’le çevrilidir. En önemli akarsuları Nijer, Kadona ve Benue ırmaklarıdır. Çad gölüne de kıyısı vardır. Topraklarının %37’si tarım alanı, %23’ü otlak, % 16’sı ormanlık ve çalılıktır. Ülkenin kuzey kesimi nispeten çöl, doğu kesimi ise biraz dağlıktır. Güney kesim daha çok ormanlarla ve tarıma elverişli alanlarla kaplıdır. Ülke genelde tropikal iklimin etkisindedir. Atlas Okyanusu kıyısı iç kesimlere göre daha çok yağmur alır.
Yönetim Şekli: Federal bir sistemin hâkim olduğu Nijerya’da eyalet yönetimleri geniş yetkilere sahiptirler. Merkezi yönetimde çok partili demokratik sisteme tam anlamıyla ancak 1994’te geçilebildi. Bununla birlikte birçok askeri ihtilalin yaşandığı Nijerya’da askerî rejimin izleri hâlâ etkisini göstermektedir. Yeni sisteme göre devlet başkanı halk tarafından seçilmektedir. Ülkede iki meclisli bir parlamenter sistem hâkimdir. Eyaletlerin de ayrıca kendi federal meclisleri vardır. 1 Ekim 1979’da yürürlüğe konan anayasada bazı düzeltmeler yapılmıştır. Hukuk sistemi genellikle İngiliz hukuk sisteminin bir kopyasıdır.
Üyesi Olduğu Uluslararası Örgütler: BM, Afrika Birliği Örgütü, OPEC, Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu, Afrika Antiller ve Pasifik Sözleşmesi, İngiliz Uluslar Topluluğu, IMF. İİT[2]
Siyasî Partiler: Cumhuriyetçi Milli Kongre: Sağcı, muhafazakâr ve liberal anlayışa sahip bir partidir. Sosyal Demokrat Parti: Sosyal demokrasiyi savunan solcu bir partidir.
Tarihi: Kuzey kesimlerine İslâmiyet, daha 7. yüzyılda ulaşmıştır. 10. yüzyılda bugünkü Nijerya topraklarını oluşturan bölgenin doğu kesiminde Çad gölünün güney batısında Bornu Krallığı, kuzeyde de Kano krallığı kurulmuştur. Nijerya ve Kamerun’un İslâmlaşmasında önemli hizmetleri olan Bornu krallığı 1550’de Osmanlı devletine bağlanmış, ancak daha sonra ilişkisi kopmuştur. Bornu İmparatorluğu, İngilizlerin bu bölgeyi işgal etmesine kadar ayakta kalmıştır. Kuzey Nijerya’da 18. yüzyıldan itibaren çeşitli Müslüman emirlikler kurulmuştur. Nijerya’da kurulmuş devletler içinde önemli devlet Osman dan Fodio’nun başlattığı cihad sonrası ortaya çıkmış olan Sokoto hilafetidir. Bu hilafet 1804 yılında Nijerya’nın kuzeybatısında bulunan Sokoto şehrini merkez edinerek kuruldu ve İngiliz işgaline kadar bağımsız bir devlet olarak kaldı. İngiliz işgalinden sonra ise bir eyalet yönetimi olarak varlığını sürdürdü. Bugün bu bölge Nijerya’yı oluşturan otuz federe eyaletten biridir. Nijerya’yla ilk olarak 18. yüzyılda Portekizli ve İngiliz sömürgeciler ilgilenmeye başladılar. Bunlar gemilerle yerli insanları alıp köle olarak Avrupa’ya taşıyorlardı. İngilizler 19. yüzyılın başlarından itibaren kurdukları ticari kuruluşlar vasıtasıyla bu ülkeye yerleşmeye başladılar. 1861 Ağustos’unda Lagos iskelesini ele geçirdiler. 1866’da "Lagos sömürge ve himayesi" adıyla bir sömürge bölgesi oluşturuldu. 1900 yılına kadar Nijerya topraklarının tamamı İngiliz işgaline geçti. 1 Ekim 1960 tarihine kadar da İngiliz işgali altında kaldı. Bağımsızlık sonrasında ilk devlet başkanlığına Sir Ebu Bekir Tafeva Baleva getirildi. Sir Ebu Bekir’in yönetimi 15 Ocak 1966’ya kadar sürdü. Bu tarihte askerî ayaklanma başlatanlar tarafından öldürüldü. Ancak o tarihteki genelkurmay başkanı Tümgeneral Johnson Aguiyi - Ironsi ayaklanmayı bastırarak devlet başkanlığını ele aldı. O’nun yönetimi 29 Temmuz 1966 tarihine kadar devam etti. Bu tarihte ikinci bir askeri darbe gerçekleştirildi ve Tümgeneral Jhonson’un yerine darbeci korgeneral Yakub Gawon geçti. Yakub Gawon, 29 Haziran 1975 tarihine kadar devlet başkanlığını yürüttü. Buhari’nin yönetimi de 27 Ağustos 1985 tarihinde yine bir askeri darbeyle son buldu ve yerine Tümgeneral İbrahim Babangida geçti. Babangida 4 Ocak 1993’te bir Geçici Yönetim Kurulu oluşturmak zorunda kaldı. Geçici Yönetim Kurulu başkanı Ernest Shonekan bu göreve getirildi. Bununla birlikte Milli Savunma ve Güvenlik Kurulu başkanlığına geçen İbrahim Babangida yönetimde yine birinci derecede söz sahibiydi. 12 Haziran 1993’te gerçekleştirilen seçimleri muhalefetteki Sosyal Demokrat Parti adayı Moshood Abiola’nın kazanması üzerine Babangida 11 gün sonra seçimleri iptal etti. Ancak halk iptal kararına karşı çıktı ve çıkan olaylarda yüzlerce insan öldürüldü. 17 Kasım 1993’te de Savunma bakanı General Sani Abaşa yönetime el koydu. Haziran 1994’te gerçekleştirilen serbest genel seçimlerden sonra da sivil yönetime geçildi.
İç Problemleri: Ülkedeki en önemli iç sorun siyasî istikrarsızlıktır. Birçok askerî ihtilal yaşamış olan Nijerya bundan dolayı 1993’te ciddî çalkantılara ve olaylara sahne oldu. Bunda askerî rejimin baskıcı politikasının da etkisi olmuştur.. İkinci iç problem Hıristiyan azınlığın ülke yönetiminde daha etkin olma ve Müslüman çoğunluğu baskı altına alma çabasıdır. Hıristiyanlar Nijerya’daki oranlarını olduğundan daha çok göstererek yönetimde Müslümanlardan daha fazla söz sahibi olmak istemektedirler. Hıristiyanlar Nijerya’nın İslâm İşbirliği Teşkilatına girmesine de karşı çıkıyorlar. Hıristiyanların tutumu ülkede zaman zaman çeşitli karışıklıkların ve olayların yaşanmasına yol açmaktadır.
Dış Problemleri: Nijerya’nın Kamerun’la bir sınır meselesi bulunmaktadır.
Ülkede İslâmiyet: Nijerya’da da sömürge dönemi bir cahilleştirme ve fakirleştirme dönemi oldu. Bu yüzden Müslümanlar hem dinlerini öğrenme fırsatı bulamadılar, hem de geçim derdine düşürülerek dinî konulara daha az önem vermeleri sağlandı. Eski diktatör Babangida da Müslümanlara sürekli baskı yaptı ve İslâmî çalışmalara fırsat vermedi. O’nun döneminde çok sayıda Müslüman hapse atıldı. Buna rağmen İslâm’a gönül vermiş çok sayıda insan bütün baskılara göğüs gererek inançları için samimiyetle çalışmaktan geri durmadı. Ülkedeki İslâmî hareketin ileri gelenlerinden İbrahim Zakzaki, Nijerya’da İslâm devleti kurmakla ve bunun için olaylar çıkarmakla suçlanarak mahkeme önüne çıkarıldığında mahkemenin adil olmadığını bildirerek kendisinin inancı için her şeyini verebileceğini söylemişti. İslâmî faaliyetler Müslümanların yoğun olduğu Kuzey Nijerya’da daha etkilidir. İslâmî çalışmalar daha çok camilerde yürütülüyor. İslâmî eğitim çalışmaları da genellikle camilerde veya camilerle bağlantısı olan medreselerde yürütülüyor. Devlet İslâmî amaçlı örgütlenmelere ve siyasi faaliyetlere pek fırsat vermiyor. Bunda ülkedeki Hıristiyan ve Yahudi kitlenin devlet üzerindeki baskısının da etkisi var. Sayıları sadece 4 bin olan Yahudiler siyasî alanda oldukça etkililer ve bu etkinliklerini Müslümanların aleyhine değerlendiriyorlar. Hıristiyanlar Müslümanları sürekli rahatsız ediyor, bazen onları tahrik ederek çatışmaların çıkmasına da yol açıyorlar.
Sömürgeci güçlerin başlattığı etnik ve kabilecilik anlayışına dayalı kavgalar İslâmî faaliyetleri olumsuz yönde etkiliyor ve Müslümanların birlik içinde hareket etmelerini önlüyor. Osman dan Fodyo 1754’te Kuzey Hausaland’daki Maratta’da doğdu. İlim sahibi bir aileye mensuptu. Küçük yaşta hafız oldu. Sokoto hilafetini kurduğunu açıklayarak 21 Şubat 1804’te Gobir devletine karşı cihad etti. Dört yıl başarılı bir cihad vererek Sokoto eyaletinin tümü üzerinde bir İslâmî hâkimiyet kurdu. Osman dan Fodyo 20 Nisan 1817’de vefat etmiştir. O’nun ölümünden sonra Sokoto devletinin başına yine kendisi gibi bir ilim adamı olan oğlu Muhammedu Bello geçti.[3]
Ekonomi: Nijerya ekonomisinde birinci yeri petrol alır. OPEC ülkeleri arasında 1993’te gerçekleştirilen anlaşmadan sonraki günlük petrol üretiminin 1 milyon 870 bin varil olması kararlaştırılmıştır. Nijerya aynı zamanda zengin doğal gaz yataklarına sahiptir. Nijerya ekonomisinde petrolün bu önemine rağmen ülke halâ bir tarım ülkesidir. Tarım ürünlerinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı %40’tır. Çalışan nüfusun %43’ü tarım alanında iş görmektedir. Başta gelen tarım ürünleri kakao, kauçuk, yer fıstığı, mısır, darı, şeker kamışı, pirinç, tahıl, pamuk tiftiği, kola cevizi, palmiye tohumu, manyok ve değişik sebze ve meyvelerdir. Hayvancılık ve balıkçılığın da ekonomiye önemli katkısı olmaktadır. Geniş ormanlara sahip olan Nijerya’da orman ürünleri de önemli bir gelir kaynağıdır.
Para Birimi: Naira
Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 2.432 USD[4]
Dış Ticaret: İhraç ürünlerinin başında ham petrol (%96), kakao, kauçuk, orman ürünleri ve palmiye tohumu gelir. İthal ettiği mallar makineler, elektrikli ve elektronik araçlar, ulaşım araçları, savunma araç ve gereçleri, gıda maddeleri, kimyasal maddeler, tekstil ürünleri ve kâğıttır. İhracatında birinci sırayı ABD, ithalatında ise İngiltere alır. Bunlardan sonra da Fransa, Japonya, Hollanda ve İtalya gelir. Zengin petrol ve doğal gaz yataklarına sahip olduğundan dış ticaretinde açık olmamaktadır.
Sanayi: En önemli sanayi kuruluşları petrol arıtma tesisleridir. Geniş kapasiteli petro - kimya tesisleri de kurulmuştur. İki adet demir çelik fabrikasına sahiptir. Orta ve küçük sanayi kuruluşlarının başında gıda, meşrubat, tekstil, sigara, dericilik, konfeksiyon, mobilya, kâğıt, kimya sanayi, çimento ve inşaat malzemeleri üretimi, plastik, kauçuk, büro malzemeleri üretimi, elektrik donanımı, yedek parça üretimi gibi sektörlerle ilgili kuruluşlar gelmektedir.
Enerji: Elektrik enerjisinin %78’i termik santrallerden, %22’si hidroelektrik santrallerinden elde edilmektedir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi 80 kw/saattir.
Ulaşım: Başkent Lagos, İbadan ve Kano’da uluslararası trafiğe açık birer havaalanı bulunmaktadır. Bunlardan başka 11 havaalanı mevcuttur. Başkent Lagos’ta ihracat ve ithalatta kullanılan bir limanı bulunmaktadır. 3500 km demiryolu, 60.000 km’si asfaltlanmış olmak üzere 124.000 km karayolu ağına sahiptir.
Sağlık: Nijerya’da 11.660 hastane, 18.650 doktor, 950 diş doktoru, 60.000 hemşire mevcuttur. 4.933 kişiye bir doktor düşmektedir.
Eğitim: Nijerya’da 35.500 ilkokul, 5.600 genel ortaöğretim kurumu, 400 mesleki ortaöğretim kurumu mevcuttur. Nijerya’nın 26 üniversitesi, 25 yüksekokulu, 48 araştırma enstitüsü bulunmaktadır. Üniversite çağındaki gençlerden üniversiteye kayıt yaptıranların oranı %3’tür. Okuma yazma bilenlerin oranı da %42’dir.
İdari bölünüş: Bir başkent yönetimi, federe devlet statüsündeki 30 eyalet ve bu eyaletlere bağlı 589 yerel birimden meydana gelir.
[1] www.ticaret.gov.tr (Kasım-2021 Erişim)
[2] www.oic-oci.org
[3] www.enfal.de (Kasım-2021 Erişimi)
[4] www.ticaret.gov.tr (Kasım-2021 Erişim)
