BAĞIMSIZ İSLAM DEVLETLERİ

Malezya

Resmî Adı: Malezya Federasyonu (MY)

Başkenti   : Kuala Lumpur

Önemli Şehirleri: Ipoh, Pinang, Johor Baharu, Kelang, Kuala Terengganu, Port Kelang, Taiping, Kota Baharu, Seremban, Kuantan, Kuching, Kota Kinabalu,

Yüzölçümü: 330.434 km2.

Nüfusu       : 34.500.000 (2021)[1]. Nüfusun %43’ü şehirlerde yaşamaktadır.

Ortalama İnsan Ömrü: 70

Etnik Yapı: En kalabalık etnik kitle nüfusun %49’unu oluşturan Malaylardır. Malaylar Singapur, Endonezya, Tayland ve Madagaskar’a da yayılmışlardır. Konuştukları Malayca Endonezya diline çok yakındır. Malezya’daki Malayların tamamı Müslüman’dır. İkinci büyük etnik unsur %35 orana sahip olan Çinlilerdir. Çinlilerin içinde az sayıda Müslüman vardır. Çoğunluğu Budist, bir kısmı Hıristiyan’dır. %10 oranında da Hindistanlı vardır. Hindistanlıların da az bir kısmı Müslüman çoğunluğu Hindudur. Çinliler ve Hindistanlılar Çin’den ve Hindistan’dan gelmiş olan göçmenlerdir, Cavalıların tamamı Müslüman’dır.

Dil: Resmî dil Malayca’dır. İngilizce ve Arapça da geçerli dillerdir. Tamilce ve Çince başta olmak üzere çeşitli etnik unsurların dilleri de konuşulmaktadır.

Din: Resmî din İslâm’dır. Halkın %55’i Müslüman’dır. Müslümanlar genellikle Sünnî ve Hanefidirler. %17 oranında Budist, %11.6 Konfüçyanist, %7 oranında Hindu, %6 oranında Hıristiyan vardır.

Coğrafî Durumu: Güneydoğu Asya ülkelerinden olan Malezya, kuzeyden Tayland, Güneyden Çin denizi ve Brunei, doğudan Selebes gölü, güneyden Endonezya, Singapur ve Malakka boğazı, batıdan Hint Okyanusu’yla bitişik olan Andaman denizi’yle çevrilidir. Akarsu bakımından oldukça zengindir. En önemli akarsuları Rejang, Ketantan, Sai Perak ve Sai Rompin ırmaklarıdır. Malezya toprakları iki büyük kara parçasıyla bunların arasındaki Güney Çin denizi içinde yer alan adalardan meydana gelir. İki büyük kara parçası Batı Malezya ve Doğu Malezya’dır. Batı Malezya bir yarımada şeklindedir ve ince bir kara bağlantısıyla şimdiki adı Tayland olan Siyam’a bağlıdır. Doğu Malezya, büyük bir kısmı Endonezya hâkimiyetinde olan Borneo adasının içindedir. Brunei devleti de bu adanın içinde ve Malezya’nın adı geçen iki eyaletinin arasındadır. Malezya’da bol yağmurlu ve tropikal bir iklim hâkimdir. Doğu Malezya, Batı Malezya’dan daha yağışlıdır. Batı’da Malakka Boğazı yakınında bulunan başkent Kuala Lumpur’da yıllık sıcaklık ortalaması 32.3 derece, yıllık yağış ortalaması 2409 mm.’dir. Doğuda Sarawak eyaletinde ve Güney Çin Denizi kıyısında bulunan Kuching’de bu oran 31,4 derece/3782 mm.’dir.

Yönetim Şekli: Malezya krallıkla yönetilen ve çok partili demokratik sisteme dayalı bir konfederasyondur. Konfederasyonu oluşturan federal eyaletler de krallıkla yönetilir. Batı Malezya’da bulunan eyaletlerin krallarından biri dört yıllığına genel kral yani ‘yüce başkan’ seçilir. Ülke 31 Ağustos 1957’de yürürlüğe konan anayasayla yönetilmektedir. İki meclisli bir parlamenter sistem uygulanmaktadır. Birinci meclis 69, ikinci meclis 180 üyeden oluşur. Bu meclislerin üyeleri serbest genel seçimlerle belirlenir.

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: BM, İİT[2], Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, (IMF), İslâm Kalkınma Bankası. FAO, ILO, IMF, Interpol, ISO, ITSO, WHO.

Siyasî Partiler: Birleşik Malay Milli Organizasyonu (UMNO): Malezya’nın bağımsızlığından önce kurulmuştur. Halen ülkenin önde gelen partilerindendir. Bağımsızlık sonrasında ilk hükümeti kurdu. Zaman zaman Malezya İslâm Partisi (PAS)’yle koalisyona girdi. Kuruluşunda dinin önemini vurguluyor, ancak Batı tipi bir laikliği benimsiyordu. Bugün partiye giren bazı İslâmcı aydınların etkisiyle devlet kurumlarında İslâmlaşmaya olumlu bakmaktadır. Genel başkanı başbakan Mahatir Muhammed’dir. Malezya İslâm Partisi (PAS).

Tarihi: Tarihi kaynaklarda Batı Malezya’dan Malaya olarak söz edilir. İslâm’ın bu bölgeye ulaşmasından önce Budistler ve Brahmanistler çeşitli devletler kurmuşlardır. İslâm Malezya’ya 1400 yılından sonra girdi. Malakka boğazı kıyısındaki Malakka şehrinin kurucusu Prens Prameswara 1414 yılında Pasai kralının kızıyla evlenerek Müslüman oldu ve adını Mecât İskender Şah olarak değiştirdi. O’nun Müslüman olmasından sonra yönetimi altındaki bölgelerde İslâm hızla yayılmaya başladı. Batı Hindistan’dan gelen Müslümanlar da O’na yardımcı oldular. Mecât İskender 1424’te öldü ve ondan sonra gelen hükümdarlar da İslâm’ı yaymaya çalıştılar. 1446’da Malakka sultanlığına geçen Sultan Muzaffer Şah zamanında İslâm resmî din oldu. Aynı zamanda Malakka, Güneydoğu Asya’da İslâm’ın merkezi halini aldı. Ticarî ve ekonomik önemi de arttı ve Müslüman tüccarlar burayı daha çok ziyaret etmeye başladılar. Muzaffer Şah’ın yönetimi 1458’e kadar sürdü ve yerine oğlu Mansur Şah geçti. 1477’ye kadar hüküm süren Mansur Şah döneminde Malakka Sultanlığı çevrede siyasî ve dinî açıdan etkili bir konuma geldi. İslâm Malaya’nın diğer bölgelerine ve bugün Endonezya yönetimi altında bulunan Sumatra adasına da yayılmaya başladı. Bu sıralarda Portekizli sömürgeciler bölgeyi rahatsız etmeye başladılar. 1511’de de Malakka limanını ele geçirdiler. O sıralarda Malakka yönetimini elinde bulunduran Sultan Mahmud, Portekizlilerin saldırıları karşısında fazla dayanamayarak Malakka’yı onlara bıraktı ve kendisi Johor’a geçerek burada ayrı bir sultanlık kurdu. O zamana kadar Johor, Malakka Sultanlığı’nın bir vilayetiydi. Johor Devleti, Malakka’yı Portekizlilerden geri almak için birkaç kez harekât düzenledi. Bu harekâtlara Osmanlı devleti silah, Açe Sultanlığı da asker desteğinde bulundu. Ancak bu harekâtlardan bir sonuç alınamadı. İngilizler bir yandan bölgenin bütün tabii zenginliklerini kendi ülkelerine taşırken bir yandan da yerli Müslüman halkı fakirleştirdiler. Bu durum halk arasında yeni bir uyanış hareketinin doğmasına yol açtı. 1930’dan itibaren bu uyanış hareketi örgütlü bir faaliyete dönüştü. II. Dünya savaşından sonra bağımsızlık mücadelesi daha da etkili oldu. Bu arada Birleşik Malay Milli Organizasyonu (UMNO) kuruldu. 1948’de İngiliz denetiminde bir Malaya Federasyonu kuruldu. 31 Ağustos 1957’de de Malezya’nın bağımsızlığı ilan edildi. Doğu Malezya’nın yani Sarawak ve Sabah eyaletlerinin bulunduğu Borneo adasına İslâm 15. yüzyılın başlarında girmiştir. Brunei sultanı 1877’de de Sabah’ı İngilizlere bıraktı. İngilizler Malezya’nın bağımsızlığını tanıdıktan bir süre sonra Sarawak ve Sabah’tan da çekildi ve 16 Eylül 1963’te bu iki eyaletle Singapur’un da katılmasıyla Malezya Konfederasyonu kuruldu.

İç Problemleri: Malezya’nın çok değişik etnik ve dinî unsurları barındırmasının potansiyel bir problem oluşturduğu ileri sürülse de şimdilik bundan kaynaklanan ciddi bir problem mevcut değildir.

Dış Problemleri: Filipinler ve Endonezya, Doğu Malezya’yı oluşturan Sarawak ve Sabah eyaletleri üzerinde hak iddia ediyorlardı. Endonezya bu yüzden 1963’te Malezya’ya savaş açtı. Bu savaş 1965’te sona erdiyse de Endonezya adı geçen eyaletlerle ilgili iddiasından tam olarak vazgeçmiş değildir.

Ülkede İslâmiyet: Malezya’da İslâm devlet yönetiminde önemli oranda etkilidir. Bu da ülkedeki İslâmî hareketin bir başarısıdır. Devlet 1980’den sonra resmî kurumları İslâmîleştirme çalışması başlattı. Devletin bu merhaleye gelmesinde halen varlığını sürdüren dört temel İslâmî hareketin etkisi olmuştur:

Malezya İslâm Partisi (PAS): Bağımsızlık sonrasında kurulacak devletin İslâmî yönünün ağırlıklı olmasını istediklerinden dolayı UMNO’dan ayrılanlar tarafından 1951’de kuruldu. PAS’ı kuranlar dinin bir siyasî parti programında belli bir alana sıkıştırılamayacağı, hayatın her alanını kapsaması gerektiği görüşündeydiler ve UMNO’nun kurmak istediği laik devlet modeline karşı çıkıyorlardı. PAS başarılı bir çizgi takip ederek 1959’daki ilk genel seçimlerde Kelantan ve Terangganu eyaletlerinde yerel hükümeti kurdu. Sonraki dönemlerde Milli Parti’yle koalisyon hükümetleri de kurdu. Malezya İslâmî Gençlik Hareketi (ABIM): 1971’de Malezya Müslüman Öğrenciler Birliği üyesi öğrencilerce kuruldu. Kuruluşundan kısa süre sonra PAS’la bir ittifak kurdu. 1974’ten sonra Enver İbrahim’in liderliğinde önemli mesafeler katetti. ABIM Mevdudî’nin kurduğu Cemaat-i İslâmiye ile Müslüman Kardeşleri kendine örnek ediniyordu. ABIM Malezya’nın her alanda İslâm hükümleriyle yönetilen bir ülke olmasını istemektedir. ABIM’in en son genel başkanı Dr. Muhammed Nur Manuti’dir.

Tebliğ Cemaati: Pakistan’daki Tebliğ Cemaati’nin bir uzantısıdır. Daru’l-Erkam: 1968’de Eş’arî Muhammed’in liderliğinde kuruldu. Eğitime ve kültürel faaliyetlere ağırlık vermekte ve toplumun İslâmî yönden şuurlandırılmasının İslâm devleti kurmaktan önce geldiği fikrini savunmaktadır. Özellikle gençler arasında etkili oldu. Ancak PAS’a yönelik eleştirileri gelişmesini olumsuz yönde etkiledi. Bunun üzerine diğer İslâmî grupları açıktan eleştirmeyi bıraktı. Malezya’da bunların dışında da bazı küçük İslâmî oluşumlar ve gruplar bulunmaktadır. Malezya Müslümanları özellikle gençleri dinlerine bağlılıklarıyla ünlüdür. Gençlerin %70’i dinî görevlerini yerine getirmektedir. Üniversite gençliği arasında da İslâmî hareket güçlüdür.[3]

Ekonomi: Malezya ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarımdan elde edilen gelirin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı %19’dur ve çalışan nüfusun %30’u bu alanda iş görmektedir. Ürettiği tarım ürünlerinin başında pirinç, kauçuk, palmiye tohumu, ananas, kakao ve çeşitli meyve ve sebzeler gelir. Uzun bir sahile sahip olması itibariyle balıkçılık da yaygındır. Orman ürünleri de ekonomiye önemli katkı sağlamaktadır. En çok kalay rezervine sahiptir. 1970’lerden buyana petrol ve doğal gaz da üretilmekte ve ihraç edilmektedir.

Para birimi: Ringgit (Malezya doları).

Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 11.604 USD[4]

Dış Ticaret: İhraç ettiği ürünlerinin başında kauçuk, canlı hayvan, palmiye yağı, çeşitli gıda maddeleri, balık ve deniz ürünleri, ağaç ürünleri, petrol, doğal gaz ve kalay başta olmak üzere çeşitli maden cevherleri gelir. İthal ettiği malların başında da makineler, ulaşım araçları ve yedek parçaları, kimyasal maddeler, bazı gıda maddeleri, elektrikli ve elektronik araçlar gelir. Dış ticaretinde birinci sırayı Japonya alır. İkinci sırada gelen ülkeler Singapur, ABD, Güney Kore ve çeşitli Avrupa ülkeleridir.

Sanayi: Malezya sanayi bakımından iyi bir seviyededir. Petrol arıtma tesisleri, otomobil, dayanıklı tüketim malları, tekstil ürünleri, çeşitli gıda maddeleri, çimento ve diğer inşaat malzemeleri, mobilya ve ağaç ürünleri, kâğıt ve kırtasiye malzemeleri, kimyasal maddeler, gübre, kauçuk, plastik eşya, toprak ve madeni eşya, mekanik araçlar, elektrik gereçleri, ilaç, palmiye yağı vs. üreten çok sayıda fabrika vardır.

Enerji: Elektrik enerjisinin %84,4’ü termik santrallerden, %15.6’sı hidroelektrik santrallerinden elde edilmektedir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi 1545 kw/saattir.

Ulaşım: Başkent Kuala Lumpur’daki uluslararası trafiğe açık olmak üzere, tarifeli sefer yapılan 39 havaalanı vardır. Malezya, 2.230 km. demiryoluna, 52.500 km. karayoluna sahiptir. Ortalama 7.5 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.

Sağlık: Malezya’da 270 hastane, 7.250 doktor, 1.450 diş doktoru, 38 bin hemşire mevcuttur. 2.632 kişiye bir doktor düşmektedir.

Eğitim: Eğitim ücretsizdir. 7.000 ilkokul, 1.300 genel ortaöğretim kurumu, 90 mesleki ortaöğretim kurumu, 45 yükseköğretim kurumu vardır. Yüksek öğrenim çağındaki gençlerden yükseköğretim kurumlarına kayıt yaptıranların oranı %8, 25 yaşın üzerindekiler arasında yüksek öğrenim görmüş olanların oranı %2’dir. Okuma yazma bilenlerin oranı ise %79’dur.

İdari Bölünüş: 11’i Batı, 2’si Doğu Malezya’da bulunan 13 federal eyaletten, 133 ilden meydana gelir. Başkentin de ayrı bir federal statüsü vardır.

[1]   www.ticaret.gov.tr  (Ekim-2021 Erişim)

[2]   www.oic-oci.org

[3]    www.enfal.de (Ekim-2021 Erişimi)

[4]   www.ticaret.gov.tr (Ekim-2021 Erişimi)