Foundation Islamic Union
Guyana
Resmî Adı: Guyana Cumhuriyeti (GY)
Başkenti : Georgetown
Önemli Şehirleri: 10 bölge; Barima-Waini, Cuyuni-Mazaruni, Demerara-Mahaica, Doğu Berbice-Corentyne, Essequibo Adaları-Batı Demerara, Mahaica-Berbice, Pomeroon-Supenaam, Potaro-Siparuni, Upper Demerara-Berbice, Upper Takutu-Upper Essequibo
Yüzölçümü: 214,970 km²
Nüfusu: Nüfus: 772,298
Etnik Yapı: Doğu Hindistanlı %49, siyah ırk %32, melez %12, Kızılderili %6, beyaz ve
Çinliler %1..
Dil: İngilizce, Kızılderili lehçeleri, Creole, Hindu, Urdu.
Din: Hıristiyan %38, Hindu %28, Müslüman %21, diğer %8.
Coğrafî Durumu: Kuzeyde kıyı kesimindeki düzlükler ve onun güneyinde bulunan alçak bir plato sahası gibi yüksek olmayan (genellikle 500 metreyi aşmayan) alanların çok yer kapladığı ülkenin sadece güneyi ile batısının orta kesimleri dağlık görünümündedir. Ülkenin batısındaki Roraina dağı 2810 metrelik yükseltisiyle Güney Amerika kıtasının bütün kuzeydoğu kesiminin en yüksek zirvesini teşkil eder. Ülkenin orta kesimi orman alanları, güney ve güneybatı kesimi ise savanlarla kaplıdır. Başlıca akarsuları güney-kuzey doğrultusunda akarak Atlas Okyanusu’na ulaşan Courantyne, Berbice, Demerara ve Essequibo gibi ırmaklardır. Ülkede km2’ye düşen nüfus 3,5’tir, fakat nüfus yoğunluğu ülkede eşit olarak dağılmamıştır. Kıyı kesimi ve akarsu vadilerinde nüfus yoğunluğunun km2 başına 50-60 kişiye ulaştığı yerler vardır. Buna karşılık ülkenin büyük kesiminde yoğunluk km2’ye 1-3 arasında kalır. Günümüzde doğu Hindistan kökenliler ülke nüfusunun %43’ünü, Afrika kökenliler ise %30’unu oluşturmaktadır. Nüfusun geri kalan kısmı yerliler, Avrupa kökenliler ve melezlerle Çinliler olarak sıralanabilir. Nüfusun %57’sini Hıristiyanlar, %28’ini Hindular ve %10’undan fazlasını Müslümanlar oluşturur. Guyana’nın ekonomisi tarıma (şeker kamışı ve pirinç en başta gelen iki üründür) ve yer altı servetlerine (başta alüminyumun cevheri olan boksit olmak üzere) dayanır. Sanayide tarıma (şeker sanayii) ve yer altı kaynağına dayalı gelişmiştir. Başlıca ihraç ürünleri de şeker ve alüminyumdur.
Yönetim Şekli: Başkanlık Tipi Cumhuriyet.
Siyasî Partiler: PPP
Tarihi: Eski adı Britanya Guyanası olan Guyana’da ilk yerleşimin Kuzey Amerika’ya Asya’dan gelen gruplar tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir. Bu ilk yerleşimciler Guyana’nın içinde bulunduğu bölgede yerleştiler. Amerindian adı verilen Guyana yerlileri Güney Amerika’da büyük medeniyetlerin teşekkül ettiği Antik dönemde de basit bir hayat tarzı sürdürüyorlardı. Avrupalılar tarafından keşfedildiği dönemde Guyana yerlileri sahil bölgesinde Arawaklar ve iç bölgelerde Caribler olarak iki gruptan oluşmaktaydı. Bölgenin ismi olan Guyana yerli dilinde ‘sular bölgesi’ anlamına gelir.
Cristof Colomb’un bölgeye yaptığı üçüncü keşif seyahati esnasında 1498’de keşfedilen Guyana’ya yerleşen ilk Avrupalılar 1616’da burada bir ticaret kolonisi kuran Hollandalılar’dır. Yerlilerle ticaret yapmayı amaçlayan Hollandalılar zamanla iç bölgelerde de yerleşim kurdular. İspanyolların da üzerinde hak iddia ettiği Guyana 1648 Munster Antlaşmasıyla resmen Hollanda’ya bağlandı. Guyana’da Hollandalılar döneminde kahve, şeker kamışı ve pamuk tarımının gelişmesi karşısında yerli iş gücü yetersiz kaldı. Ülkeyi yöneten Hollanda Batı Hindistan Şirketi XVII. yüzyılın ortalarından itibaren Afrika’dan köle getirmeye başladı. Guyana ekonomisinde önemli bir yeri olan Afrikalı köleler gayri insanî çalışma şartları yüzünden sık sık isyan ettiler. Günümüzde Guyana’nın millî kahramanlarından kabul edilen Cuffy yönetimindeki 1763 köle isyanı sonunda Avrupalıların büyük kısmı Guyana’yı terk etmek zorunda kaldı. Bu isyan ancak Fransız ve İngilizlerin yardımıyla bastırılabildi.
1834’te köleliğin yasaklanması üzerine köleler eski sahiplerinin yanında maaşla çalışmaya başladılar. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Hindistan’dan çok sayıda tarım işçisi getirildi. 1905’te çıkan Ruimveldt işçi isyanı İngiliz birlikleri tarafından bastırıldı. 1928’de kabul edilen yeni anayasayla ülke vali yönetiminde bir İngiliz kolonisi haline getirildi. 1930’lardaki “büyük buhran” Guyana’yı da etkiledi. Ülkenin en önemli gelir kaynakları olan şeker, pirinç ve boksit fiyatlarının düşmesi Guyana’da işsizlik ve fakirliğin artmasına yol açtı, bu sebeple pek çok isyan çıktı. İngiliz yönetimi bu isyanları önlemek için çeşitli reform kararları aldıysa da bunların çoğu uygulanamadı.
Kasım 1965’te Londra’da yapılan konferans sonucunda Guyana’nın 26 Mayıs 1966’da bağımsızlığına karar verildi.
Bağımsızlığın hemen ardından sınır problemleri yüzünden Venezuela, Cuyuni nehri üzerindeki Ankoko adasını işgal etti ve Guyana’nın batı sahilinde de hak iddia etti. 1968 seçimlerini People’s National Congress tek başına kazandı. Ülke yönetiminde Afrika kökenli Guyanalılar daha fazla söz sahibi oldu. Ocak 1969’da Guyana’nın Venezuela sınırında yaşayan beyazlar ve yerliler merkezî yönetime isyan ettiyse de isyan bastırıldı. Ülkenin adı 23 Şubat 1970’te Kooperatif Guyana Cumhuriyeti (Co-operative Republic of Guyana) olarak değiştirildi ve İngiltere ile ilişkiler kesildi. Yeni anayasada sosyalizme geçiş öngörülüyordu. Yabancıların sahip olduğu işletmeler millîleştirildi. L. F. Burnham yönetimindeki ülke daha otoriter bir hale geldi. 1979’da meydana gelen fâili meçhul cinayetler ve karışıklıkların ardından 1980’de anayasa değiştirilerek başkanlık sistemine geçildi. Ülke on idarî bölgeye ayrıldı.
Ülkede İslâmiyet: Müslümanlık ülkeye ilk defa Afrika kökenli kölelerle girmişse de bunların büyük bir kısmı Hıristiyanlaştırılmış veya Afrika’ya göç etmiştir. 1838’den itibaren Guyana’ya getirilen Güney Asyalılar ülkede İslâmiyet’in yaygınlaşmasına vesile oldu. 1917 yılına kadar 250.000’den fazla Hint kökenli işçi Guyana’ya getirildi. Bunlar arasındaki Müslümanlar Guyana’da ilk camiyi ve Urduca eğitim verilen ilk İslâmî okulu 1865’te inşa ettiler. Ülkede İslâmiyet Hinduizm’le birlikte bağımsızlıktan sonra resmen tanındı. Müslümanların büyük kısmı Sünnî’dir. Guyana’da Müslümanların kurduğu pek çok sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır. 1935’te ülkede Ahmediye’nin yayılmasını önlemek amacıyla ilk İslâmî teşkilât olan The United Sadr Islamic Anjuman kuruldu. 1972’de bu teşkilât biri hükümet yanlısı, diğeri muhalifi olmak üzere ikiye bölündü. Teşkilâtın ülke çapında 120’den fazla kurumu bulunmaktadır. 1973’te ülkedeki bütün Müslümanları içine alan The General Congress of Islamic Brotherhood teşkil edildi. 1978’den beri faaliyet gösteren Guyana Islamic Trust özellikle İslâmî eğitim alanında uzmanlaşmıştır. Guyana İslâm Enstitüsü ve İslâm Okulu bu teşkilât tarafından işletilmektedir.
1979 yılında Müslümanlara yardım için oluşturulan The Central Islamic Organization of Guyana zamanla büyüyerek gayri Müslimlere de yardımlarda bulunmakta, özellikle eğitim ve yoksulluk gibi alanlarda çalışmaktadır. Hujjatul Ulamaa, Muslim Youth Organization, Guyana Muslim Mission Limited ve Tabligh Jammat, the Rose Hall Town Islamic Center gibi başka kuruluşlar da faaliyet göstermektedir. Ülkede Ramazan ve Kurban bayramları resmen tatil olup ayrıca mevlid kandili kutlanmaktadır. Guyana 1998’de İslâm İşbirliği Teşkilâtı’na üye olmuştur. Büyük kısmı tarımla uğraşan, bir kısmının işletmeleri bulunan Guyana’daki Müslümanlar parlamentoda ve çeşitli bakanlıklarda temsil edilmektedir. Müslümanlar ülkede 130 civarında cami inşa etmişlerdir.[1]
Ekonomi: Şeker, pirinç, buğday, sebze, sığır, domuz, kümes hayvanları, süt ürünleri; İhracat: Şeker, altın, boksit, alüminyum, pirinç, kereste, pekmez, rom, karides; İhracat ortakları: Kanada %18.9, ABD %18.9, UK %11.8, Portekiz %8.1, Jamaika %5.3, Trinidad ve Tobago %4.2 (2005);
İthalat ürünleri: Sanayi malları, makine, petrol, gıda; İthalat ortakları: ABD %26.7, Trinidad ve Tobago %23.9, Küba %6.6, UK %5, Çin %4.1 (2005);
Para Birimi: Guyana Doları.
Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 2.600 USD
Sanayi: Endüstri: Boksit, şeker, pirinç, kereste, deniz mahsulleri, tekstil, altın madenciliği;
Enerji: Elektrik üretimi: 818.8 milyon kWh (2004)Elektrik tüketimi: 761.5 milyon kWh (2004); Elektrik ihracatı: 0 kWh (2004); Elektrik ithalatı: 0 kWh (2004)
Ulaşım: Karayolları: 7,970 km (1996); Su yolları: 5,900 km
Limanları: Bartica, Georgetown, Linden, New Amsterdam, Parika ;
Hava alanları: 90 Demiryolları: 187 km.
Eğitim: Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler toplam nüfusta: %98,8.
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: ACP (Afrika - Karayip - Pasifik Ülkeleri), C, Caricom (Karayipler Topluluğu ve Ortak Pazarı), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CDB (Karayipler Kalkınma Bankası), ECLAC (Birleşmiş Milletler), OİC (İslam İşbirliği Teşkilatı)[2]
[1] İslâm Ansiklopedisi, TDV.
[2] oic-oci.org
