Foundation Islamic Union
Uganda
Resmî Adı: Uganda Cumhuriyeti (UG)
Başkenti : Kampala
Yüzölçümü: 241,038 km²
Nüfusu : 42,500,000
Etnik Yapı: Uganda genelinde 40’tan fazla etnik grup bir arada yaşamaktadır. Bu etnik gruplarının her birinin ayrı dilleri, kültürleri ve gelenekleri olup, bazı etnik gruplarda farklı din de görülebilmektedir.
Ülke genelinde yaşayan nüfusun yarısından fazlasını, yaklaşık olarak %60’ı Bantu etnik grubu üyeleri oluşturmaktadır. Bu topluluklar genel olarak Kyoga Gölü‘nün güneyinde ve batısında yerleşiktirler..
Dil : İngilizce, Ganda veya Luganda, -Kongo dilleri, Nil-Sahra dilleri, Swahili, Arapça
Din: Roma Katolikleri %33, Protestanlar %33, Müslümanlar %16, yerel inançlar %18
Coğrafî Durumu: Uganda Afrika’nın orta-merkez kısmında, Kenya’nın batısında ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin doğusunda yer almaktadır. Toplam 241.038 km2’lik bir alana sahip olan ülkenin 197.100 km2’lik kısmı kara, 43.938 km2’lik kısmı ise sudan oluşmaktadır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Kenya, Rwanda, Güney Sudan,, Tanzanya ile komşudur. Denize kıyısı olmayan ülke Victoria gölüne komşudur. Bunun yanı sıra ülkede irili ufaklı birçok göl bulunmaktadır. Genelde tropikal iklime sahip olup, Aralık-Şubat ile Haziran-Ağustos dönemleri yağışlı geçmektedir. Ülkenin kuzeydoğusu yarı kurak bir iklime sahiptir. Dağların eteklerine komşu geniş platolara sahip olan ülkenin en yüksek noktası 5.110 m’lik yüksekliğiyle Stanley Dağındaki Margherita zirvesidir. Ülkenin doğal kaynakları bakır, kobalt, hidro enerji, kireçtaşı, tuz ve altın’dır. Uganda genel olarak karayla çevrili; birçok göl ve nehirler ile iyi sulanmış, verimli bir arazi yapısına sahiptir. Tarıma uygun olan arazi yüzölçümün %21,57’sini oluşturmakta, ekili arazinin oranı ise %8,92’dir. Ancak tarımsal kullanım için yapılan aşırı su kullanımı, ormanların hızlı bir şekilde yok olması, aşırı otlatma, toprak erozyonu ve yaygın kaçak avcılık Uganda’nın çözmeye çalıştığı çevresel sorunlarıdır.
Yönetim Şekli: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Siyasi ve İdari Yapı Uganda 9 Ekim 1962 tarihinde Birleşik Krallıktan ayrılıp bağımsızlığını ilan etmiştir. 9 Ekim günü Ulusal Bağımsızlık günü olarak kutlanmaktadır. Uganda, başkanlık sistemiyle yönetilen üniter bir devlettir. Cumhurbaşkanı beş yıllık bir dönem için halkoyuyla seçilmektedir. Son seçim 2016 yılı şubat ayında yapılmış olup, Museveni 26 Ocak 1986’dan beri devlet başkanlığı görevini yürütmektedir. Başkan, hem devlet başkanı hem de hükümet başkanıdır Başbakan ve kabinesi cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Başbakan kabine işlerinin yürütülmesinde Cumhurbaşkanına yardımcı olmaktadır. Milletvekillerinin görev süresi 5 yıldır. Milletvekili seçimleri, Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile birlikte gerçekleştirilmektedir. Uganda’da yerel yönetimler dört idari bölgede yer alan 111 ilçe ve bir ilden (başkent Kampala) oluşmaktadır. Bu ilçelerin çoğu 2005 yılından itibaren büyük illerin bölünmesiyle oluşturulmuştur. Çok sayıda küçük yerel idarenin oluşturulması, az sayıdaki büyük ilin bölgesindeki kaynakları ve zenginlikleri kontrol etmesini engelleme kaygısından kaynaklanmıştır
Tarihi: Yoweri Kaguta Museveni az sayıda National Resistance Army birliği ile başarılı bir gerilla savaşı yürüterek Ocak 1986’da başkent Kampala’yı ele geçirmiştir. Museveni bu olaydan sonra herhangi bir seçim gerçekleştirilmeden kendisini devlet başkanı olarak ilan etmiştir. Uganda’da Şubat 1989’da geçici parlamentoyu oluşturmak adına ilk seçimler gerçekleştirilmiş, Mayıs 1996 yılında da yapılan ilk devlet başkanlığı seçimlerinde de Museveni oyların %75’ini alarak resmen ülkenin devlet başkanı seçilmiştir. 2001 yılı Mart ayında gerçekleştirilen ve yine sadece iktidardaki partinin tek parti olarak katıldığı seçimlerde de oyların %69’unu elde eden Museveni yeniden bu göreve seçilmiştir. 2005 yılında yapılan değişiklik ile o güne kadar yasak olan parti kurma faaliyetleri serbest bırakılmış ve 2006 yılında gerçekleştirilen seçimlerde de ilk defa birden fazla partinin katılımına izin verilmiştir. Bu söz konusu 2006 yılı seçimlerinde yasal olarak iki dönem devlet başkanlığı görevini gerçekleştirdiği için adaylığı mümkün olmayan Museveni, bu durumu çıkartılan yeni bir yasa ile ortadan kaldırarak seçimlere girmiş ve seçimlerde de %59 oy olarak üçüncü dönem için devlet başkanlığı makamına getirilmiştir.
Museveni 18 Şubat 2011 tarihinde gerçekleştirilen yeni seçimlerde 25 yıllık iktidarının ardından bir beş yıl daha bu göreve seçilmiştir. Bu seçimlerde Museveni %68,38 oy oranına ulaşırken, ülkede seçimler sakin bir ortamda gerçekleşmiş olsa da, Nisan 2011’de ülkede özellikle muhalefet partisi lideri Besigye’nin gözaltına alınması sonucu çatışmalar yaşanmıştır. Bu beş yıllık sürenin sona ermesi neticesinde 18 Şubat 2016 tarihinde gerçekleştirilen yeni devlet başkanlığı seçimlerinde yeniden aday olan Museveni, bu seçimlerden de başarılı bir şekilde ayrılarak otuz yıllık iktidarına beş yıllık bir yönetim süresini daha ekleme imkânı elde etmiştir.
İç Problemleri: Yolsuzluk Uganda’nın kronik sorunu olarak devam etmektedir. Yolsuzlukla mücadele kapsamında getirilen hapis cezaları ise caydırıcı olmamaktadır.
Ekonomi: Düzenli yağış alan bereketli topraklara; bakır, altın vb. mineral rezervleri ile son zamanlarda keşfedilen petrol yatakları gibi önemli doğal kaynaklara sahiptir. İş gücünün %82’sinin istihdam edildiği tarım, ekonominin en önemli sektörüdür. İhracat gelirlerinin büyük kısmını ise kahve ihracatı oluşturmaktadır. Ekonomi politikalarında yapılan değişikliklerle özellikle enflasyonun düşürülmesi, üretimin ve ihracatın artırılması hedeflenmektedir. 1990 yılında yapılan ekonomik reformlardan sonra altyapı, yatırım, üretim ve ihracat için teşvik sistemleri geliştirilmiş, düşük enflasyon ve sürgündeki Hint-Ugandalı girişimcilerin ülkeye gönderdiği dövize dayanan sağlam bir ekonomik büyüme dönemi başlamıştır. Yeni keşfedilen petrol rezervleri ile enerji sektöründeki yatırımların, dolayısıyla gelirlerin de artması beklenmektedir. Orta vadede, keşfedilen petrolün ticarete girmesiyle bütçe gelirlerinin artması, buna bağlı olarak bütçe açığının da bir miktar azalması da ihtimal dâhilindedir. Hükumet vergi gelirlerini artırmak amacıyla bir takım vergi istisnalarını kaldırarak çeşitli düzenlemelere gitmiştir. %15 civarındaki bir oranla Uganda’nın vergi/GSYİH oranı Doğu Afrika’daki en düşük oranlardan birisine sahip bulunmaktadır. Diğer taraftan yüksek harcamalar kamu finansmanını ciddi ölçüde zorlamaktadır. Tarım, turizm ve eğitim alanlarında kaldırılan vergi istisnaları ile önemli bir ek gelir beklenmekte, buna karşın, bazı donör ülkelerin siyasi nedenlerle yardımları kısmen dondurması, genel olarak bütçe gelirlerinin %25 ila %30’unu oluşturan dış yardımların bir miktar azalmasına yol açması beklenmektedir. yetersiz rekabet nedeniyle kısmi indirimlere rağmen ticari faizlerin yüksek seyrini sürdürmesi beklenmektedir. Uganda, zengin doğal kaynakları, dinamik ekonomisi ve benzersiz stratejik konumu ile yatırımcılara Afrika’nın kalbinde önemli fırsatlar sunmaktadır. Uganda, özellikle son yıllarda Afrika’nın en hızlı büyüyen ülkelerinden biri olarak yerli ve yabancı sermayeyi çekmek için uygun bir ortam ve çok çeşitli teşvikler sağlamaktadır. Tarım ve Hayvancılık Tarım ve hayvancılık Uganda’da en önemli sektör konumundadır. İşgücünün %71’i tarım ve hayvancılık sektöründe istihdam edilmekte, İhraç gelirlerinin %60’dan fazlası tarımsal ürünlerden elde edilmekte ve GSYİH’nın da %28,1’i tarım sektöründen sağlanmaktadır. İhracata yönelik üretimi yapılan en önemli tarımsal ürünler kahve, tütün, çay, kakao, kesme çiçek, kamış şekeri, mısır, bakliyat, palm yağı, su ürünleri ve pamuktur Uganda’da tarım ve hayvancılık nüfusun büyük bir çoğunluğu tarafından gelir elde etmek yerine büyük ölçüde geçimlik olarak yürütülmektedir. Sektörde makineleşme yetersiz, verim düşük düzeydedir. Uganda da üretilen başlıca bitkisel ve hayvansal ürünler: kahve, çay, pamuk, cassava, patates, mısır, millet, sorgum, bakliyat, kesme çiçek, sığır ve keçi eti, süt, kanatlı eti, ve su ürünleridir Denize kıyısı olmamasına rağmen, ülke tatlı su kaynakları bakımından çok zengindir. Dünyanın ikinci büyük gölü olan Victoria gölünün yarısı Uganda sınırları içerisinde yer almaktadır. 60 kadar küçük göl ve birçok nehir de Uganda sınırları içerisindedir. Victoria gölünden çıkarılan Tilapia balığı (Oreochromis Niloticus), özellikle Avrupa ve Amerika pazarlarında gittikçe artan bir talep görmektedir. Doğrudan ve dolaylı olarak yaklaşık 1 milyon kişi geçimini balıkçılıktan sağlamaktadır. Su ürünleri nüfusun önemli bir kısmı için temel gıda maddesi olduğundan iç tüketimi de oldukça yüksektir. Uganda’nın muazzam tatlı su kaynakları kültür balıkçılığı alanında büyük potansiyel sunmaktadır. 15 yıl öncesine dayanan Uganda’nın çiçekçilik sanayi yıllık 50 milyon doların üzerinde ihracat yapar hale gelmiştir. Hali hazırda 20’nin büyük çiftlikte çiçekçilik faaliyeti sürdürülmektedir. Ormancılık Özellikle ülkenin batısı tropikal ormanlar bakımından zengindir. Ormanlık alanlar ülkenin toplam yüzölçümüne oranla az olsa da elde edilen verim (yılda hektar başına 16 ton) oldukça yüksektir. Ülke ormanları kaliteli mobilya, palm yağı, kereste ve ambalaj malzemesi imalatı için önemli potansiyel taşımaktadır. Madencilik Madencilik sektörü 1950 ve 60’larda ülke ihracatının yüzde 30’unu karşılamakta iken daha sonra bu oran tarımsal ürünler lehine değişim göstermiştir. T.C. Ticaret Bakanlığı, 2021 özellikle 1990’lı yıllardan itibaren yılı ve sonrasında, uygun iş ve yatırım ikliminin oluşması ile sayıları henüz istenen düzeye ulaşmasa da, özel sektör şirketleri maden arama ve çıkarma lisansı alıp faaliyete başlamışlardır. Madencilik sektörü özellikle 2000’li yıllardan sonra bazı yıllarda yüzde 10’un üzerinde büyüme oranlarına ulaşmış olup, çimento üretiminde kullanılan kireçtaşı ve kireç büyük oranda iç piyasada tüketilmekte; çakıl taşı, mıcır, az miktarda çıkarılan altın, kalay ve tungsten madenleri ise daha çok ihraç edilmektedir. Uganda’nın maden ihracatında en önemlisi altın olup, altın ihracatında bazı yıllarda 300 milyon doların üzerinde rakamlara ulaşılabilmiştir. Diğer taraftan, benzer jeolojik özellikler taşıyan komşu ülkelerde çıkarılan platin, nikel, elmas gibi maden rezervlerinin Uganda’da da bulunma ihtimali büyük olup, söz konusu madenler keşfedilmeyi ve çıkarılmayı beklemektedir. Uganda’da madencilik ve diğer sektörlerde yatırım imkânları hakkında daha ayrıntılı bilgiye aşağıda adresi verilen Uganda yatırım idaresinden ulaşılabilmektedir.
Enerji: Uganda, zengin su (akarsu ve göller) kaynakları ile hidroelektrik santraller ve diğer yenilenebilir enerji yatırımları bakımından büyük potansiyel taşımakta olup, Uganda devleti, ülkenin artan enerji talebinin karşılanmasını teminen, güvenilir ve yeterli enerji tedarikinin ülke içi kaynaklardan sağlanmasını teşvik etmektedir. Uganda’nın elektrik üretimi 3,5 milyar kw/saat düzeyinde olup, bunun %75’i hidrolektrik, %15’i fosil yakıtlardan, %%10’u da diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilmektedir. Ülkede 2,5 milyar varillik petrol rezervi ile 15 milyar metreküplük doğalgaz rezervi keşfedilmiş olup üretimleri henüz yoktur. Ülkenin batısındaki Albert Gölü havzasında 2 milyar varilin üzerinde petrol rezervi keşfedilmiştir. Bu rakam Batı Uganda’daki Kanungu – Nebbi arasındaki bölgenin %30’unun taranmasıyla ortaya çıkmıştır. çekmeye başlamıştır.
Para birimi: Uganda Shillingi (UGX)
Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 912 USD[1]
Sanayi: Uganda’da sanayi sektörü gelişmenin ilk aşamalarında olup son yıllarda belli düzeyde bir ivme yakalamıştır. Son yıllarda sanayi sektörünün gelişme oranı %4’ün üzerinde gerçekleşmemiştir. Ülkede kurulu başlıca sanayiler: şeker sanayi, tütün sanayi, tekstil sanayi, çimento sanayi, ve çelik üretim tesisleridir. GSYİH’nın %21,1’i sanayi sektöründen gelmekte, toplam işgücünün de ancak %7’si sanayi sektöründe istihdam edilmektedir.
Ulaşım: 47 tane havaalanı vardır ancak bunlardan sadece 5 tanesi asfaltla döşenmiş uçak pistine sahiptir. Entebbe, Arua, Gulu ve Moyo havaalanlarında uluslararası uçuşlar yapılmaktadır. THY’nin Entebbe havaalanına düzenli seferleri mevcuttur. Uganda 1.244 km’lik demiryolu ve il içi ulaşımlar dışında şehirlerarası 20 000 km’lik kara yoluna sahiptir. Ancak karayolunun sadece ¼’lük bölümü asfaltlanmıştır. Uganda’da birçok su kaynağı olmasına rağmen su taşımacılığı gelişmemiştir. Uganda’nın telekomünikasyon altyapısı da gün geçtikçe gelişmektedir. Ülkede mevcut 263.000 sabit hat ve yaklaşık 25 milyon cep telefonu hattı kullanıcısı vardır. Ülkede 100 kişiye 63 mobil hat düşmektedir. Cep telefonu kullanımı hızla artmaktadır ancak ana hatlarının sayısı hala yetersizdir. Ulusal bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı üzerinde çalışılmaya devam edilmekle beraber uluslararası telefon ve internet bağlantıları uydu yoluyla sağlanmaktadır. Ülkede 18 milyonun üzerinde internet kullanıcısı vardır. Nüfusun %46’sı internet abonesidir
Eğitim: Okur yazar oranı, 15 yaş ve üzeri için veriler toplam nüfusta: %66.8’dir.
Nüfusun Etnik Dağılımı: Baganda %17, Karamojong %12, Basogo %8, Iteso %8, Langi %6, Ruanda %6, Bagisu %5, Acholi %4, Lugbara %4, Bunyoro %3, Batoro %3, Afrikalı olmayanlar %1, diğer %23
İdari Bölümler: 45 bölge; Adjumani, Apac, Arua, Bugiri, Bundibugyo, Bushenyi, Busia, Gulu, Hoima, Iganga, Jinja, Kabale, Kabarole, Kalangala, Kampala, Kamuli, Kapchorwa, Kasese, Katakwi, Kibale, Kiboga, Kisoro, Kitgum, Kotido, Kumi, Lira, Luwero, Masaka, Masindi, Mbale, Mbarara, Moroto, Moyo, Mpigi, Mubende, Mukono, Nakasongola, Nebbi, Ntungamo, Pallisa, Rakai, Rukungiri, Sembabule, Soroti, Tororo
Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: OIC[2], ACP, AfDB (Afrika Kalkınma Bankası), C,
Endüstri: Şeker, bira, tütün, tekstil, çimento
Enerji: Elektrik üretimi: 1.326 milyar kWh (1999)
Elektrik tüketimi: 1.06 milyar kWh (1999)
Elektrik ihracatı: 174 milyon kWh (1999)
Elektrik ithalatı: 1 milyon kWh (1999)
İhracat: Tipik bir Afrika ülkesinin dış ticaret görünümüne sahip olan Uganda önemli ölçüde dış ticaret açığı veren bir ülke konumundadır.
İhracat ürünleri: Kahve, balık, çay, elektrik ürünleri, demir - çelik
İhracat ortakları: İspanya, Almanya, Belçika, Hollanda, Macaristan, Kenya (1999)
İthalat ürünleri: Araçlar, petrol, tıbbi malzemeler
İthalat ortakları: Kenya %27.5, ABD %21.2, Fransa %19.3, İngiltere %5, Hindistan %4.
.
[1] www.ticaret.gov.tr (Kasım-2021 Erişimi)
[2] www.oic-oci.org
