BAĞIMSIZ İSLAM DEVLETLERİ

Fildişi Sahili

Resmî Adı: Fildişi Sahili Cumhuriyeti (CI)

Başkenti  : Yamoussoukro, (fiilî ve yasama başşehri Abi-can)

Önemli Şehirleri: Abican , Man, Adobo, Korhogo, Bouake. Dalon.

Yüzölçümü: 322,463 km²
Nüfusu       : 27.659.000

Nüfus Artış Hızı: %3,5.

Ortalama İnsan Ömrü: 48 Yıl

Etnik Yapı: Akan %42.1, Voltaique veya Gur %17.6, Kuzey Mandları %16.5, Krous %11, Güney Mandları %10, diğer %2.8 (1998). Nüfusun çoğalmasında dış ülkelerden buraya yönelen göçlerin de büyük etkisi vardır. Göçler daha ziyade komşu devletlerden olmak­ta ve dışarıdan gelenlerin %60’ını Bur­kina Fasolu işçiler oluşturmaktadır.

Ülkede altmıştan fazla yer­li kabile yaşar.

Dil: Fransızca (resmi), 60 yerel dil ve lehçe vardır.
Din: Müslüman %43,  Katolik %17, evangelik %11.

Coğrafî Durumu: Batı Afrika’da, Kuzey Atlas Okyanusu kıyısında, Gana ile Liberya arasındadır. Kıyı bölgeleri tropikal, kuzey bölgeleri yarı kara ikliminin etkisi altındadır. Üç mevsim yaşanmaktadır.

Doğal kaynakları: Petrol, doğal gaz, elmas, manganez, demir, kobalt, boksit, bakır, hidro enerji. Tarıma elverişli alanlar %10. Ülke topraklarının yer yer lagünler bulunan güneydeki sahil şeridi, birbirini takip eden deniz kulakları ile kumluk arazi­den oluşur; batı kesimi nisbeten alçak ve düzdür. Kuzeyden gelen akarsular ba­taklık oluşturduktan sonra denize ulaş­tıkları için kıyıda çok az sayıda tabii liman vardır.

Afrika maunu ve tik ağacı gibi kerestesi değerli ağaç türlerinden oluşan ekvatoral yağmur or­manları kuşağı takip eder. Daha sonra gelen ve aslında yine ormanlık olan üçün­cü kuşakta büyük ölçüde kahve, kakao ve palmiye çiftlikleri yer alır. Kuzeyde ise yer yer ormanların yanında yüksek boylu otsu bitkilerin oluşturduğu savan bölgesi bulunur. Ülkedeki bütün akar­sular kaynaklarını kuzey bölgesinden alır ve güneye doğru akarak Gine körfezine dökülür. En önemli akarsular, üzerleri­ne elektrik enerjisi üretilen barajların kurulduğu Bandama. Sassandra, Comoe ve Cavally’dir.

Yönetim Şekli: Başkanlık Tipi Uniter Cumhuriyet

İdarî Bölümler: 50 bölümden oluşur.

Siyasî Partiler: Parti Democratique de la Cote-d’lvoire bugün en güçlü siyasî partidir. Ülke sosyo-ekonomik alanlarda önemli gelişmeler kaydetmiş durumdadır.

Tarihi: Kuzeyde Müslüman Diyulalar XVIII. yüzyılın başında Kong Krallığı’nı kurarak kısa sürede bölgeye otoritelerini kabul ettirdiler. Kuzey-güney ticaret yolu üze­rinde bulunan Kong bir İslâm ve ticaret merkezi olarak gelişti ve 1888’de 15.000 nüfuslu bir kasaba haline geldi. Öte yan­dan Kankan, Beyla ve Kong’a ticaret yol­larıyla bağlı olan Odienne de bir diğer İslâm ve ticaret merkezi idi. Kong Kralı Karamoko Ule (Domba) VVatara’nın 1889’da Fransa’nın himayesini kabul etmesi üzerine, yüzyılın son çeyreğinde Batı Af­rika’da büyük bir güç oluşturan meşhur Sudanlı Mandingo Reisi Samori Türe ha­rekete geçerek Kong şehrini ve bu dev­letin topraklarını zaptetti. Bunu fırsat bilen Fransızlar görünüşte Kong’u kur­tarmak amacıyla saldırı başlattılar; fa­kat şehri ele geçirdiklerinde tamamen yakıp yıktılar (1895) ve arkasından Odienne’i de işgal ederek XIX. yüzyı­lın sonunda bugün Fildişi Sahili’nin sı­nırlan içinde kalan yerlerin hepsini de­netimleri altına almış oldular. Bununla birlikte Fransa’nın bütün ülkede kesin otorite kurması, özellikle kuzeydeki Müslüman toplulukların mücadeleye devam etmeleri sebebiyle 19l8’e kadar müm­kün olamadı.

    1893’te oluşturulan Fildişi Sahili sö­mürgesi 1900’de Fransız Batı Afrikasına bağlandı ve II.. Dünya savaşının bi­timine kadar bu durumda kaldı. 1944’te, ileride bağımsızlığın kazanılmasın­da önemli rol oynayacak olan yerli ka­kao ve kahve üreticilerinin birlik teşkilâ­tı  (SAA), 1945’te de bağımsızlıkla beraber iktidara ge­lecek olan Parti (PDC1) kuruldu. Savaştan son­ra Fransız Birliği içinde yer alan (1946) ülkede ilk mahallî meclis 1947’de teşkil edildi. Bu arada Bamako’da kurulan (RDA) adındaki partinin başına geçen ve aynı yıl (1946) Fransız millî meclisine seçilen Houphouet-Boigny, Fransa’dan Fil­dişi Sahili lehine bazı tavizlerin koparıl­masında önemli rol oynadı ve 1956 se­çimlerini kazandıktan sonra da Fransız hükümetinin ilk Afrikalı bakanı oldu. 1958’de yapılan bir referandumla Fran­sız Topluluğu’na katılan Fildişi Sahili bu topluluk içerisinde otonom cumhuriyet statüsü kazandı; 7 Ağustos 1960 tari­hinde de tam bağımsızlığını elde ede­rek Birleşmiş Milletler Teşkilâtı’na üye oldu. Yeni anayasanın ka­bulünden sonra Nisan 1959’da Fransız hükümetinden istifa ederek ülkesine dö­nen Houphouet-Boigny devlet başkan­lığına getirildi. Houphouet-Boigny’nin uzun süren yö­netimine karşı zaman zaman darbe teşebbüslerinde bulunuldu ve bunlar der­hal bastırıldı. Fakat 1982’den sonra üni­versite öğrencileriyle işçiler tarafından başlatılan protesto hareketlerinin yo­ğunlaşması üzerine hükümet bazı yeni düzenlemelere gitmeye mecbur kaldı ve birkaç defa anayasa değişikliğine gidil­di. Nihayet ülkede siyasî partilerin ku­rulmasına izin verildi ve ilk defa 26 Ka­sım 1990 tarihinde birden çok partinin katıldığı genel seçim yapıldı. Bu seçimde 163 milletvekili çıkarmak suretiyle 175 sandalyeli parlamentonun büyük ço­ğunluğunu alan Parti Democratique de la Cote-d’lvoire bugün de siyasî iktidarı elinde tutmaya devam etmektedir. Ha­len yürürlükte olan anayasaya göre yü­rütme gücünü elinde bulunduran devlet başkanı beş yılda bir genel oyla seçilir ve kendisine karşı sorumlu olan bakan­lar konseyini tayin eder. Millî meclis üye­leri de beş yıllık bir süre için seçilirler; yargı gücü bağımsızdır

İç Problemleri: Hızlı nüfus artışı ve şehirleşmenin bas­kısı sebebiyle ciddî meselelerle karşı kar­şıya bulunan başşehir Abican’ın yerine daha kuzeydeki Yamoussoukro yeni baş­şehir olarak belirlendiyse de (1983) he­nüz idarî ve siyasî müesseseler buraya taşınmış değildir.

Ülkede İslâmiyet: Fildişi Sahili topraklarında İslâmlaşma hareketi, XV. asrın ilk yılların­da Mandingolar’ın Diyula koluna mensup Müslüman tüccarlar tarafından kuzey bölgelerinde başlatılmıştır. XVI. yüzyılın sonlarına kadar Mali İmparatorluğu’nun nüfuz alanı içinde kalan bölgelerde faali­yet gösteren Müslüman tüccarlar, Sahra ile Gine körfezi arasındaki ticaret yolla­rı üzerinde bulunan köy ve kasabalarda yerleşerek buralarda küçük Müslüman topluluklarının meydana gelmesinde rol oynadılar. Bandama’nın batısına yerleşen Maünkiler’in 16. yüzyılın sonlarına doğ­ru kurdukları Boron şehri de önemli bir ticaret merkezi olarak gelişti.

İslâmiyet’in Fildişi Sahili’nin kuzey ke­simlerinde istikrarlı bir biçimde yayıl­ması 18. yüzyılın ortalarından sonra gerçekleşebilmiştir. Bu sıralarda hac için Mekke’ye giden ve burada birkaç yıl kal­dıktan sonra geri dönen bir grubun gay­retiyle İslâm bölgede yayıldı.

19. yüzyıl, çeşitli isimler taşıyan bütün Müslüman Mandingo kabilelerinin güç­lendikleri ve düşmanlarına karşı savaşa­rak otoritelerini genişlettikleri bir asır oldu. Savaşın dışında da İslâm’ın güneye doğru yayılması devam etti ve Lahou, Tiaşsalı ve Toumodi birer Müslüman şehri haline geldi. Bu yüzyılın ortaların­da başlayan Fransız işgali de daha son­ra tutumunu değiştirmekle birlikte ülke­de İslâm’ın yayılmasını hızlandırdı. Çün­kü sömürgeleştirmenin ilk yıllarında yö­neticiler, yerli kabilelerle son derece iyi ilişkiler içinde olan Müslümanların des­teğini sağlamak için ülkede İslâmî geliş­meye yardımcı oldular. Ayrıca işgal kuv­vetlerinde görevli Senegalli Müslüman­ların pek çoğu ülkelerine geri dönmeyip buradaki şehirlere yerleştiler ve bazıları ailelerini de yanlarına getirterek kısa za­manda Müslüman cemaatlerini güçlen­dirdiler. Özellikle Bingerville, Grand-Bas­sam, Tiaşsali, Toumodi. Aboisso gibi şe­hirlerde yerleşen Senegalliler sosyal hayatın her alanında etkili oldular.
20. yüzyılın sonlarına doğru kuzey böl­gelerinin Samori Turi’nin nüfuzu altına girmesi İslâmlaşma hareketinin lehine bir gelişme olduysa da Turi’nin Fransızlar’a yenilmesiyle gerileme başladı. Ancak Fildişi Sahili topraklarının Fransız hâkimiyetine geçmesi güney açısından olumlu sonuç verdi ve kuzeydeki Müslüman tüccarlarla işçiler güneye doğ­ru daha yoğun şekilde göç ederek Gag-noa, Daloa, Samatiguela ve Boundiali gibi yerleşim merkezlerinde Müslüman cemaatleri oluşturdular. Özellikle 1920’lerden itibaren güneyde hızlı bir geliş­me gösteren İslâmlaşmada Gineli, Nijerli ve Senegalli Müslümanlar büyük rol oynadılar. Fakat bu hızlı gelişme karşı­sında Fransız sömürge yönetimi İslâmiyet’in yayılışını sınırlandırmak amacıyla Kur’an okulla­rının açılmasına izin vermeme ve dışarı­dan gelen dinî yayınları yasaklama gibi tedbirler aldı (1926). Bununla birlikte İs­lâmiyet, tüccarların ve okuma yazması olmayan Müslüman askerlerle işçilerin gayretleri sayesinde pratik yoldan yayıl­masını sürdürmüştür.

    Müslümanlar kuzeydeki şehirlerde daha yoğundurlar.  Malinkeier, Diyulalar ve Senufolar önemli bir yer tutmaktadır. Genelde ticaretle uğraşan Müslümanla­rın hepsi Mâlikî mezhebine mensuptur. Tarikatlardan Kâdiriyye ülkenin her tarafında etkinliğini hissettirirken Ticâniyye de Man şehrine hâkim olmuştur; son elli yıldan beri Vehhâbîlik’te de bir gelişme görülmektedir. Bugün ülkenin kuzeyindeki şehirlerde Müslümanlar ço­ğunluğu oluştururken Gineli, Sudanlı, Voltalı ve Senegalli Müslümanların otur­duğu orta kesimdeki Bouake tam bir İslâm şehri niteliğine sahiptir. Güney­deki Port Bouet, Marcory ve Abican’da da Müslüman mahalleleri bulunmak­tadır.

    1957’de teşebbüs edilen, ülkedeki bü­tün Müslümanların bütünleşmesini sağ­layacak bir İslâm kültür birliği kurma çalışması başarıya ulaşamamıştır. Bugün böyle bir teşkilâtın bulunmaması, dinî eğitim ve ibadet hizmetlerinin yerine getirilmesini olumsuz yönde etkilemek­tedir. Ülkede pek çok cami ve bunla­ra bitişik Kur’an okulu mevcuttur. Baş­şehir Abican’daki Müslüman mahalle­si Treichville’de aynı zamanda okul ola­rak kullanılan üç cami mevcuttur.

Ekonomi: Ekonomi genel anlamda tarım, hay­vancılık ve balıkçılığa dayanır. Halkın ço­ğu millî gelirin üçte birini oluşturan tarım sektöründe çalışmaktadır. Bağımsızlıktan bu yana sürekli gelişme kayde­den ülke, ekonomik açıdan Kara Afrika ülkeleri arasında en gelişmiş olanıdır. Fil­dişi Sahili dünyanın en fazla kakao ve kahve  üreten ülkelerinden biridir. İhracat ge­lirlerinin %60’ını kakao, kahve ve ke­reste ürünlerinden sağlar. Ancak son yıl­larda ham madde ihracatı yerine ürün­lerin işlenerek dışarıya yarı mamul ve mamul madde şeklinde satılabilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. İhraç malları arasında yer alan muz, şeker kamışı, pamuk, kauçuk ve palmiye yağı gibi ta­rım ürünlerinin miktarı giderek artmak­ta diğer taraftan da iç tüketime dönük yam (tatlı patates), manyok, pirinç ve mı­sır üretilmektedir. Hayvan besiciliği ve balıkçılık önem verilen konular arasında olup ülkede beslenen büyükbaş ve kü­çükbaş hayvan sayısı 4 milyon civarındadır.  Enflasyon ve işsizlik oranı ciddi ölçülerde yüksektir.

Para birimi: Afrika Frank (CFA)

Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 2.567 USD  (2021)

Dış Ticaret: Dış ticarette Fransa yaklaşık %32 it­halât ve %17 ihracatla önemli bir yere sahiptir. Bu ülkeyi ithalâtta Ni­jerya, Japonya, İtalya ve Almanya, ihra­catta da Hollanda, Amerika Birleşik Dev­letleri, İtalya ve Almanya takip etmek­tedir. Başlıca ihraç kalemlerini tropikal tarım ve deniz ürünleriyle enerji oluştu­rur. Önde gelen ithal ürünleri ise çeşitli fabrikasyon maddelerle makineler, ham petrol ve kimya mamulleridir.

Sanayi: Hafif sanayi bağımsızlıktan beri ola­ğan üstü bir gelişme göstermişse de bu alanda yeterli özel sermaye ve iş tecrü­besinin bulunmaması dolayısıyla büyük bir ilerleme sağlanamamıştır. Başlıca sanayi kuruluşları arasında petrol rafi­nerisi ile şeker, un, konserve, sigara, do­kuma ve plastik fabrikaları bulunmakta­dır. Sahil açıklarındaki yataklarda 1980’de başlayan petrol üretimi giderek art­maktadır. Bundan başka ülkede kay­da değer yeraltı zenginliği olarak elmas ve demir cevheri sayılabilir;
Büyüme Oranı: 5.96 (2021)
İhracat Ürünleri: Kakao %33, kahve, tropikal ağaç, petrol, pamuk, muz, palmiye yağı.
İhracat Ortakları: Fransa %18.3, ABD %14.1, Hollanda %11, Nijerya %8, Panama %4.4 İthalat Ürünleri: Gıda, tüketim malları, yatırım malları, yakıt, ulaşım araçları
İthalat Ortakları: Fransa %27.7, Nijerya %24.5, Singapur %6.6 (2005)
Enerji: Elektrik Üretimi: 4.625 milyar kWh (2004)
Ulaşım: Karayolları: 80,000 km ; Su yolları: 980 km; Limanları: Abidjan, Aboisso, Dabou, San-Pedro;

Hava alanları: 35

Demiryolları Ulaşım ve haberleşme Kara Afrika ül­kelerine göre oldukça gelişmiş durum­dadır. Abican-Uagadugu demiryolu (625 km), Abican Limanı’nı iç kesimlere ve kuzeye bağlayan önemli bir hattır. De­miryoluna oranla daha iyi durumda olan karayollarının önemli şehirleri birbirine bağlayan kısımları toplam 55.000 kilo­metreyi bulur.

Eğitim: Okur yazar oranı: %48.7. İlk öğretim zorun­lu olmakla birlikte ilk öğretim çağındaki çocukların ancak %75’i okula gidebil­mekte ve yerli öğretmen sıkıntısı da eği­timdeki başarıyı olumsuz yönde etkile­mektedir. Ülkenin tek üniversitesi, kom­şu ülkelerden gelen öğrencilerin de okudukları Abican Üniversitesidir.

Hukuk Sistemi: Fransız hukuku temel alınmıştır.
Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: ACP, OIC (İslâm İşbirliği Teşkilatı)