Foundation Islamic Union
Eritre
Resmî Adı: Eritre Cumhuriyeti (ER)
Başkenti : Asmara
Önemli Şehirleri: Keren, Akordat, Mitsiva, Assab, Nakta. 10 idarî bölgedir
Yüzölçümü: 117.600 km2
Nüfusu : 3.546.000 (2020).[1] Nüfusun %15’i şehirlerde yaşamaktadır.
Km2 Başına Düşen İnsan Sayısı: 29
Nüfus Artış Hızı: 3,1
Ortalama İnsan Ömrü: 59 Yıl
Etnik Yapı: En büyük etnik kitle nüfusun yaklaşık %48’ini oluşturan Tigrinyalılardır. Bunların büyük çoğunluğu Hıristiyan’dır. Tigrinya dili denen bir dili konuşurlar. İkinci büyük etnik grup ise nüfusun %31’ini oluşturan Tigrelerdir. Tigrelerin tamamı Müslüman’dır. Konuştukları Tigre dili Tigrinya diline yakındır. Üçüncü büyük etnik grup ise nüfusun %4.3’ünü oluşturan Afarlardır. Afarların da tamamı Müslüman’dır.
Dil: Resmî dil Arapça ve Tigrinya dilidir.
Din: Resmî istatistik verilere göre nüfusun %55’i Müslüman’dır. Müslümanların tamamı Sünnî’dir. Geriye kalan nüfus ise Hıristiyan ve çoğunluğu Ortodoks’tur.
Coğrafi Durumu: Bir doğu Afrika ülkesi olan Eritre, doğudan Kızıldeniz, güneyden Cibuti, güney-batıdan Etiyopya, kuzeyden ve kuzey-batıdan ise Sudan’la çevrilidir. Başta Baraka olmak üzere sıcak dönemlerde kuruyan birkaç akarsuyu bulunmaktadır. Topraklarının yaklaşık %11’i tarım alanı, %30’u otlak, %4’ü ormanlıktır. Kızıldeniz kıyısında tarıma elverişli araziler bulunmaktadır. Batı bölgeler nispeten dağlıktır.
Yönetim Şekli: Bağımsızlığını yeni elde etmiş bir ülke olduğundan oturmuş bir yönetim biçimi ve düzeni yoktur. Bir geçiş dönemi yönetimi oluşturulmuş bulunuyor. Bu yönetimde daha çok sosyalist ve batıcı anlayışı benimsemiş olan Eritre Halk Kurtuluş Cephesi söz sahibi durumdadır. Bunda Etyopya’daki komünist rejimin zayıflamasından sonra Batılı ülkelerin ve İsrail’in bu örgütü fiilen desteklemelerinin ve silahlandırmalarının etkisi olmuştur. Henüz ülke yönetiminin kesin şeklini ve kişi ve kurumların yetkilerini belirleyen bir anayasa ortaya konmuş değildir. Yönetimde söz sahibi olan kişiler geçici yönetimin yayınladığı bildirilerde yer alan hükümlere göre yetkilerini kullanmaktadırlar. Bu bildiriler ülkede cumhuriyet rejiminin hâkim kılınacağını vurgulamaktadır. Devlet ve hükümet başkanı geçici Devlet Konseyi’nin başkanlığını yapan kişidir. Bağımsızlık sonrasında 60 kişilik bir milli meclis oluşturuldu ve bu meclisin başkanlığına da Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin lideri Hıristiyan asıllı İsiyas Afeverki getirildi. Ayrıca 12’si Hıristiyan, 12’si Müslüman asıllılardan olmak üzere 24 kişilik bir devlet konseyi oluşturuldu. Çok partili demokratik düzenin kurulması, geçiş süreci dolayısıyla ertelendi. BM ve Afrika Birliği Örgütü üyeliğine kabul edilmiştir.
Siyasî Partiler: Yoktur.
Tarihi: Eritre’de İslâm’ın tarihi Rasûlullah (s.a.s.) dönemine kadar uzanır. Mekke müşriklerinin zulmünden kaçan bazı Müslümanların Habeşistan’a sığınmaları sonucunda Habeşistan krallığının yönetimi altında bölgelerde yaşayan halk İslâm’la tanıştı ve özellikle Eritre bölgesinde birçok insan Müslüman oldu. Emeviler döneminde İslâm hilafetine bağlanan, sonra Abbasi hilafetine tabi olan Eritre, 1557 - 1885 yılları arasında da Osmanlı devletine tabi olmuştur. 1885’te İtalyanlar tarafından işgal edildi. İtalyanlar II. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkınca Eritre İngiliz sömürgecilerin eline geçti. Eritre halkı 1946’da, sömürgecilerin vatanlarını terk etmeleri için BM nezdinde ve daha başka kanallardan mücadele vermeye başladı. Bu mücadelede öncülüğü Şeyh İbrahim Sultan Ali’nin liderliğindeki İslâmî Birlik (Râbıta) Partisi yürütüyordu. Ancak bazı sömürgeci güçlerin kışkırttığı Hıristiyan Eritreliler Habeşistan (Etiyopya) ile birleşmek istediklerini bildirdiler. O zaman Eritre halkının %70’ini oluşturan Müslümanların bağımsızlık istemelerine rağmen BM teşkilatı Hıristiyan Eritrelilerin isteklerini dikkate alarak Eritre’nin Habeşistan’la birleşmesini öngören 390 sayılı bir karar çıkarttı. Ancak Eritre’nin bağımsızlık mücadelesini organize etmek üzere oluşturulan ve liderliğini Hamid İdris Avati’nin yaptığı Eritre Kurtuluş Cephesi BM’in kararını tanımayarak 1961’de fiili mücadele başlattı. Öte yandan Habeşistan krallığı 1962’de BM’in söz konusu kararına dayanarak Eritre topraklarını kendi topraklarına kattığını açıkladı. Habeşistan krallığının bu haksız kararına rağmen lideri de savaşçıları da Müslümanlardan oluşan Eritre Kurtuluş Cephesi silahlı mücadeleye devam etti. Hıristiyan Eritreliler ise bağımsızlık mücadelesine karşı Etiyopya ordusuna yardımcı oluyorlardı. Eritreli Hıristiyanlar 1975’ten sonra metot değiştirerek Eritre Kurtuluş Cephesi’nin içine sızmaya başladılar. ABD ve İsrail tarafından özel olarak yetiştirilen ve kendilerine komando denen Hıristiyanların asıl gayelerinin ortaya çıkması üzerine Eritre Kurtuluş Cephesi bunları tasfiye etmeye başladı. Bu kez onlar da Eritre Halk Kurtuluş Cephesi adında ayrı bir örgüt kurdular. Bu örgüt daha çok Eritre Kurtuluş Cephesi’ne karşı savaşmaya ve onun ele geçirdiği bölgeleri ellerinden almak için çarpışmaya başladı. ABD ve İsrail başta olmak üzere çeşitli Batılı ülkeler de örgütü silah ve para yönünden desteklediler. Bu ülkeler "insani yardım" diye Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’ne silah yardımı yaptılar. Küba başta olmak üzere bazı komünist ülkeler de Eritre’ye asker göndererek adı geçen örgütün gerillalarının yanında çarpıştırdılar. Eritre Halk Kurtuluş Cephesi militanları ele geçirdikleri bölgelerdeki Müslümanlara ağır zulümler yapıyor, mal varlıklarına el koyuyor, hatta kadınlara tasallut ediyorlardı. Bununla da kalmayıp ele geçirdikleri bölgelerde İslâm ilkelerine göre yaşanmasını yasaklıyorlardı. Öte yandan 1974’te Habeşistan’daki krallık rejimini devirerek yerine komünist bir rejimi hâkim kılan ve ülkenin adını Sosyalist Etiyopya olarak değiştiren yöneticilerle zaman zaman gizli görüşmeler yaptıkları oluyordu. Etiyopya’daki komünist rejimin zayıflamaya başlaması üzerine sömürgeci güçlerin ve özellikle İsrail’in Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’ne yardım ve destekleri arttı. 1991 başlarında Etiyopya’daki komünist rejimin çökmesi ve Etyopya Devrimci Demokratik Halk Cephesi’nin yönetimi ele geçirmesi üzerine, aynı yılın Mayıs ayında Eritre Halk Kurtuluş Cephesi gerillaları Eritre topraklarının başkenti Asmara’yı ele geçirerek bu bölge üzerindeki Etiyopya hâkimiyetine son verdiler. Bu olaydan sonra geçici bir Eritre hükümeti oluşturuldu. Daha sonra 23-25 Nisan 1993 tarihlerinde yapılan halk oylamasında, seçmen kütüklerine kayıtlı 1 milyon 18 bin kişinin %98’inin oy kullanması ve bunların da %99.8’inin bağımsızlık yönünde oy vermesi üzerine 24 Mayıs 1993’te Eritre’nin bağımsızlığı ilan edildi. Bağımsızlık sonrasında üyelerini genellikle Eritre Halk Kurtuluş Cephesi mensuplarının oluşturduğu 4 yıllık bir geçiş dönemi hükümeti oluşturuldu. Bağımsızlık mücadelesinde etkili bir rol oynayan Eritre İslâmî Cihad Hareketi ise yönetimin dışında kaldı. Bu durum üzerine Eritre İslâmî Cihad Hareketi kurulan geçiş dönemi hükümetine karşı tavır alarak Eritre’nin İslâmî kimliğinin korunması için mücadeleyi sürdürmeye karar verdi.[2]
İç Problemleri: Eritre her ne kadar Etyopya’dan bağımsız olduysa da bağımsızlık sonrasında yönetimin Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin tekeline geçmesi ve bağımsızlık mücadelesinde etkin rol oynayan Eritre İslâmî Cihad Hareketi’nin saf dışı edilmesi bir iç mücadeleye yol açmıştır. Eritre İslâmî Cihad Hareketi, sosyalist ve batıcı anlayışa sahip, İsrail’le yakın ilişkileri olan Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin ülke yönetimini tekeline alması, çok sesliliğe fırsat vermemesi, geçiş sürecini bahane ederek değişik siyasi eğilimlerin kendilerini temsil edecek siyasi partiler kurmalarına imkân tanımaması karşısında silahlı mücadeleyi sürdürme kararı almıştır. Resmî verilere göre Eritre nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan Müslüman kitle de Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin devlet yönetimini tekeline almasından rahatsızdır.
Dış Problemleri: Etyopya yönetimi Eritre’nin bağımsızlığını tanıdığından bu ülkeyle artık önemli bir problemi bulunmamaktadır. Eritre’nin bağımsızlık mücadelesine büyük destek veren ve çok sayıda Eritreli mülteciyi barındıran Sudan yönetimi ise Eritre’deki yeni yönetimle iyi ilişkiler kurma çabası içindedir. Ancak Eritre’deki yeni yönetimin İsrail’le sıkı diplomatik ilişkiler içine girmesinden de rahatsız olmaktadır.
Ülkede İslâmiyet: Eritre’deki bağımsızlık mücadelesi İslâmî anlayış sahibi kişilerin öncülüğünde başlatılmıştır. Ancak zaman içerisinde dış güçlerin oyunları ve müdahaleleri sonucunda İslâm’dan uzak kişiler bağımsızlık mücadelesinde etkin rol oynayan örgütlere sızmışlardır. Başlangıçta İslâmî bir çizgide olan Eritre Kurtuluş Cephesi’nin liderliğini sol görüşlü Abdullah İdris Muhammed’in ele geçirmesi üzerine örgütün çizgisi değişti. Bunun üzerine İslâmî anlayış sahipleri bu örgütten ayrılarak başka örgütler oluşturma gereği duydular. Bugün Eritre’deki İslâmî mücadelenin başını 2 Aralık 1988’de kurulan Eritre İslâmî Cihad Hareketi çekmektedir. Bu hareket daha önce Eritre Kurtuluş Cephesi’nden ayrılarak değişik gruplar oluşturan İslâmî anlayış sahiplerini bir araya getirmiştir. İslâmî Cihad Hareketi kuruluşundan sonra hem Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin militanlarıyla hem de Etyopya askerleriyle mücadele etmek zorunda kaldı. Ancak Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin sömürgeci güçlerce desteklenmesi ve Etyopya’daki komünist rejimin yıkılmasından sonra yönetimi ele alanların bu örgütle işbirliği yapmaları İslâmî Cihad Hareketi’nin saf dışı edilmesine imkân sağlamıştır. İslâmî Cihad Hareketi, Eritre’nin gerçek İslâmî kimliğine kavuşturulması için silahlı mücadeleyi sürdürmektedir.[3]
Ekonomi: Eritre ekonomisi birinci derecede tarım ve hayvancılığa dayanır. Nüfusun %85’i kırsal alanda yaşamakta, bunların çoğu hayvancılıkla uğraşmaktadır. Kırsal alanda yaşayanların üçte ikisi yerleşik veya yarı yerleşik hayat, kalanı göçebe hayatı sürdürmektedir. Ancak tarımsal üretim ve beslenen hayvan sayılarıyla ilgili istatistik veriler henüz çıkarılmamıştır.
GSYİH : 2,2 Milyar USD.(2020)
Para birimi: Nakfa (ERN)
Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 625 USD (2021)[4]
Dış Ticaret: İhracat: 17.65 milyon $ (2006)
İhracat Ürünleri: Büyükbaş hayvan, tekstil, gıda, küçük işletmeler.
İhracat Ortakları: İtalya %36.4, ABD %13.8, Beyaz Rusya %6.8, Almanya %5.3, Birleşik Krallık %4.6 (2005)
İthalat: 701.8 milyon $ (2006)
İthalat ürünleri: Makine, petrol ürünleri, gıda, endüstri malları
İthalat Ortakları: Almanya %21.3, İtalya %19.5, Fransa %15.3, ABD %12.3, İrlanda %7.9, Ürdün %5.5 (2005)
Sanayi: Eritre’yi daha önce elinde tutan Etiyopya’nın sanayisi pek gelişmemiştir. Öte yandan Etiyopya yönetimi Eritre’deki bağımsızlık mücadelesi dolayısıyla bu bölgeyi özellikle ihmal etmiştir. Dolayısıyla Eritre’nin sanayisi çok geri durumdadır.
Enerji: Elektrik üretimi: 276.1 milyon kWh (2004)
Elektrik tüketimi: 256.7 milyon kWh (2004)
Ulaşım: 36.000 km. karayolu, 782 km. demiryolu vardı. Bunların bir kısmı Eritre sınırları içinde kalmıştır. Eritre’nin Sudan sınırı yakınında bulunan Akordat şehriyle Kızıldeniz kıyısındaki Mitsiva şehrini birbirine bağlayan bir demiryolu bulunmakta ve bu demiryolu başkent Asmara’ya da uğramaktadır. Mitsiva aynı zamanda bir liman şehridir ve buradaki limandan ithalat ihracat yapılmaktadır. Başkent Asmara’da uluslararası trafiğe açık bir havaalanı bulunmaktadır.
Sağlık: HIV virüsü Eritrenin en büyük sağlık problemidir.
Eğitim: Eritre’de toplam olarak 165 adet ilk ve ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. Bu okullarda 27.000 öğrenci öğrenim görmektedir. Okuma yazma oranı %59’dur.
Üyesi Olduğu Uluslar arası Kuruluşlar: BM, İİT, IMF, ILO, Afrika Birliği, DSÖ.
Bağımsızlık ve Millî Günü: 24 Mayıs (1993)
[1] www.ticaret.gov.tr (Ekim-2020 Erişim)
[2] İslâm Ansiklopedisi, TDV.
[3] www.enfal.de (Ekim-2020 Erişimi)
[4] www.ticaret.gov.tr (Ekim-2020 Erişim)
