Foundation Islamic Union
Burkina Faso
Resmî Adı: Burkina Faso Cumhuriyeti (BF)
Başkenti : Ouagadougou
Önemli Şehirleri: Boucle du Mouhoun (Dédougou), Cascades (Banfora),Centre (Ouagadougou), Centre-Est (Tenkodogo), Centre-Nord (Kaya), Centre-Ouest (Koudougou), Centre-Sud (Manga), Est (Fada N'gourma), Hauts-Bassins (Bobo Dioulasso), Nord (Ouahigouya), Plateau-Central (Ziniaré), Sahel (Dori), Sud-Ouest (Gaoua)
Yüzölçümü: 274.200 km²
Nüfusu : 22.147.000[1]
Etnik Yapı: Mossi %40, Gurunsi, Senufo, Lobi, Bobo, Mande, Fulani.
Dil: Fransızca (resmî dil)
Din: Müslüman %50, yerel inançlar %40, Hıristiyan %10.
Coğrafî Durumu: Genellikle verimsiz olan topraklar Kara Volta, Comue ve Leraba gibi akarsu vadileriyle parçalanmıştır. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusu çölün etkisinde olduğundan buralarda kumluk bölgeler şeritler halinde uzanır ve bu kum şeritleri arasında kayalık tepeler yer alır. Güneye doğru alçalan platoyu akarsu vadileri keser. Yer yer granit kayalarla kaplı olan arazinin verimsizliğinde akarsu taşkınlarının toprakları taşımasının payı büyüktür.
Sahil bölgesine yakın olan ülkenin kuzey tarafındaki iklim çölün etkisindedir. Orta bölgede ise tropikal nitelikli Sudan, güneyde de Gine iklimi hâkimdir. Kuraklık kırsal alanlarda yaşayan halkın hayatını olumsuz şekilde etkilemektedir. Ülkenin büyük bölümü yağmur mevsiminde yeşeren otlarla ve çalılıklarla kaplıdır..
Akarsular bakımından fakir olmamakla birlikte bunlardan ne taşımacılıkta ne de tarım alanlarının sulanmasında yeterli miktarda faydalanılır. Orta ve güney bölgelerini sulayan Kızıl Volta, Kara Volta ve Ak Volta akarsuları ülke sınırlarını terk ettikten sonra Gana’da Volta nehrini oluştururlar. Doğu bölgesini sulayan akarsular ise Nijer nehrine katılırlar. Yağmur mevsiminde düzensizlik göstererek taşkınlara sebep olan orta ve batı bölgelerdeki akarsuların bazıları uzun süren kurak ve sıcak mevsimlerde kururken bazıları da bataklıklarda kaybolur.
Yönetim Şekli: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Tarihi: Sömürge yönetiminin takip ettiği ekonomik ve idarî siyaset halkı zor durumda bıraktı ve bir kısmı komşu ülkelere göç etmek zorunda kaldı. 1946’da ülkede siyasî teşkilâtlanmaya izin verilmesi üzerine kurulan Afrika Demokratik Birliği ülkenin siyasî tarihinde önemli rol oynadı. 1956 yılında bu partinin Haute-Volta bölümü önce Birleşik Demokratik Parti adını aldı, sonra da Ouezzin Coulibaly ve Maurice Yameogo tarafından Volta Demokratik Birliği’ne dönüştürüldü. 1957’de O. Coulibaly yönetim konseyinin başkan yardımcısı, daha sonra ise başkanı oldu.
5 Ağustos 1960’ta ise bağımsızlığını ilân etti. Bu arada 1958’de O. Coulibaly’nin ölümü üzerine yerine geçen Maurice Yameogo 1959 seçimlerini kazanıp yeniden başkan seçilmişti. Başkan Yameogo, Kasım 1960’ta kabul edilen yeni anayasanın verdiği geniş yetkilerle kendi partisi dışındaki bütün partileri yasakladı ve siyasî rakiplerini susturdu. Ancak halkın ve ekonominin içinde bulunduğu sıkıntılar, memnuniyetsizliğin giderek artmasına ve sonunda işçilerle ordunun Yameogo yönetimine başkaldırmasına kadar vardı.
3 Ocak 1966’da General Sangoule Lamizana bir darbe ile yönetime el koyarak devlet başkanlığını ilân etti. Kurulan askerî yönetim ülkenin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntıyı atlatmak için bazı tedbirler aldı ve üç yıl sonra siyasî partilerin kurulmasına izin verdi. 1970’te yeni anayasanın kabulünden sonra yapılan seçimleri Volta Demokratik Birliği kazandıysa da ordunun yönetimdeki etkinliği devam etti ve Lamizana devlet başkanlığına seçildi. Yönetim kademelerinde ve iktidar partisi içinde çatışmalar meydana gelmesi üzerine Başkan Lamizana meclisi dağıtıp siyasî faaliyetleri yasaklayarak yönetimi tekeline aldı. Lamizana 1977’de yeniden devlet başkanlığına seçildiyse de devam eden karışıklıklar sonucu Kasım 1980’de Albay Saye Zerbo’nun gerçekleştirdiği kansız bir askerî darbe ile devrildi. Zerbo’nun kurduğu askerî yönetim anayasayı askıya alarak ülkede bütün siyasî faaliyetleri yasakladı. Kısa süre sonra darbeye destek veren işçi birliklerinin yönetimin takip ettiği politika sebebiyle desteklerini çekmeleri üzerine ülkede ciddi karışıklıklar ortaya çıktı. Başkan Zerbo yeniden anayasa rejimine döndüyse de 1982’de Jean Baptiste Uedraogo’nun darbesine engel olamadı. Ancak Uedraogo da Ağustos 1983’te Libya yanlısı olarak tanınan yüzbaşı Thomas Sankara tarafından devrildi. Sankara iktidarı ele geçirince Miilî Devrim Konseyi adlı bir konsey kurarak ülkenin yönetimini yeniden teşkilâtlandırdı ve mahalli eşrafın tesirini azaltmaya çalıştı. Ülkenin çeşitli yerlerinde kurduğu halk mahkemelerinde eski siyasî liderleri yargılatarak muhalefeti iyice sindirdi. Bu arada Fransa ve Batı Avrupa ülkeleriyle ilişkiler bozulurken Libya ve Sovyetler Birliği’ne yakınlaşma başladı. Başkan Sankara, ülkede gerçekleştirdiği siyasî ve sosyal değişikliklerin bir sembolü olarak devrimin birinci yıl dönümünde ülkesinin adını Burkina Faso’ya çevirdi ve böylece Yukarı Volta adı terk edildi. Özellikle hukuk ve eğitim alanlarında bir dizi yenilik yapıldı. Fransa ile bozulmuş olan ilişkiler, bu ülkede Sosyalist Parti’nin iktidara gelmesiyle düzelme yoluna girdi. Sovyetler Birliği ile ilişkileri daha ileriye götürmek isteyen Sankara 1986’da Moskova’yı ziyaret etti.[2]
Dış Problemleri: 1985 yılında Mali ile sınır anlaşmazlığı yüzünden savaş çıktı. Komşuları ile de bir siyasî entegrasyon kurmak istemiş fakat teşebbüsleri olumlu sonuç vermemiştir.
Ülkede İslâmiyet: 1958’de Uagadugu İslâm Topluluğu ve Bobo-Diulasso’da İslâm Kültür Konseyi kuruldu. Uagadugu İslâm Topluluğu 1962’de Yukarı Volta İslâm Topluluğu adını alarak ülke düzeyinde genişletildi. Kur’an’a bağlılık, İslâm kardeşliğini güçlendirme, cuma namazları için bir araya gelme, millî birlik ve gelişmeye katkıda bulunma gibi temel amaçlarla doğan İslâm Topluluğu, cemaati geliştirmek ve İslâm’ı yaymak için çaba gösterdi. 1964 yılındaki genel kongreye seksen üç bölge ve yaklaşık 55.000 üyeyi temsilen 500 delege katılmıştır. Bu yıllarda topluluğa bağlı 771 cami ve on bir Kur’an kursu bulunuyordu. Gençleri daha çok İslâmî hizmete sokmak amacıyla Uagadugu’da 1972 yılında ilk İslâm Gençliği Kültürel Kurulu toplandı. Arapça’yı ülkenin kültür dili yapmak, Müslümanlara evlilik ve cenaze törenleriyle ilgili İslâmî kuralları öğretmek, güvenilir radyo programlan geliştirmek ve Kur’an kurslarında eğitim düzeyini yükseltmek gayesiyle çalışmalar yapıldı.
Burkina Faso’daki Müslümanlar çeşitli zorluklara rağmen, özellikle ülkenin bağımsızlığını kazanmasından bu yana iyi organize olmuş bir birlik ve beraberlik içindedirler. Batı Afrika’daki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında buradaki Müslümanların teşkilâtlanma bakımından daha iyi durumda oldukları söylenebilir. Bunların hepsi komşu ülkelerde olduğu gibi Mâlikî mezhebine mensupturlar. Aralarında Kâdiriyye ve Ticâniyye tarikatları da önemli bir yere sahiptir.
Ekonomi: Burkina Faso bir tarım ülkesidir ve ekonomik faaliyetlerin önemli bir kısmı bu alanda gerçekleştirilmektedir. Millî gelirin %43’ü tarım alanından sağlanmakta ise de tabii şartların etkisinde olan tarım gelişmemiş ve modernize olamamıştır; bu sebeple verim çok düşüktür. Yönetim, mısır, darı, patates, pirinç, keten ve susam üretiminin arttırılması için çalışmaktadır. Bu amaçla Thomas Sankara yönetimi toprakları kamulaştırmış ve tarım sektörüne bütçeden ayrılan payı iki misline çıkarmıştır. Son yıllarda Avrupa Kalkınma Fonu’ndan sağlanan kredilerle keten, şeker kamışı ve yer fıstığı işleyecek bazı küçük tesisler kurulmaktadır. Öte yandan güneydeki tarım alanlarını sulamak için milletlerarası finans kuruluşlarından ve İslâm Kalkınma Bankası’ndan sağlanan kredilerle başlatılan kanal, bent, gölet ve baraj inşa çalışmaları da sürdürülmektedir.
Ülkenin kuzeyindeki otlaklarda hayvancılık yapılmaktadır. Yeraltı kaynakları bakımından zengin olmamakla birlikte Tam-bao’da manganez, Tileusi’ de fosfat, Poura’da altın, Mafalou’da antimon, Ku-dugu yakınlarında gümüş ve çinko yataklarına sahiptir. 1984 yılında İslâm Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası ve hükümetin katıldığı altın madenini işletecek bir şirket kurulmuştur. Mali sınırına yakın Tambao’daki zengin manganez yataklarından faydalanmak için de demiryolunun buraya kadar uzatılması planlanmaktadır. Yeraltı servetlerini işleyecek bilgi, teknoloji ve sermayeye sahip olamaması sebebiyle bazı madenlerin imtiyazı yabancı firmalara verilmiş durumdadır. Ak Volta ve Kara Volta akarsuları üzerinde barajlar inşa edilmiştir.
Tarım ürünleri: Fıstık, susam, pamuk, mısır, pirinç, çiftlik hayvanları.
Para birimi: Afrika Frankı (CFA)
Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 886 USD[3]
İhracat ürünleri: Pamuk, hayvansal ürünler, altın.
İhracat Ortakları: Çin %39,8, Singapur %13,1, Tayland %5.9, Gana %5,4, Tayvan %4.6.
İthalat Ürünleri: Makine, gıda maddeleri, petrol.
Sanayi: Pamuk tiftiği, meşrubat, tarım ürünleri, sabun, sigara, tekstil, altın
Enerji: Elektrik üretimi: 400 milyon kWh (2004)
Ulaşım: Demiryolları: 622 km; Karayolları: 15,272 km, Hava alanları: 34
Eğitim: Okur yazar oranı, %21,8’dir. Ortak bir millî kültür oluşmamış, etnik farklılıklara dinî ve mahallî farklılıklar da eklendiğinde ortaya kültürel bir çeşitlilik çıkmıştır. Mosiler’in geleneksel animist kültürleri, genelde Burkina Faso kültürüne damgasını vurmuştur. Müslüman nüfus İslâm dininin ve geleneksel kültürlerin etkisindedir. Kırsal kesim ile şehirler arasında, zihniyet ve kültür yapısı açısından büyük farklılıklar vardır.
Eğitim mecburi ve parasız olup ilköğretime yedi yaşında başlanmaktadır. Ülkedeki 1758 ilköğretim kurumu vardır. Altı yıllık ilköğretimden sonra orta öğretimin ilk dönemi dört, ikinci dönemi üç yıldır. Genel ve meslekî öğrenim veren 125 orta öğretim kurumu vardır. Uagadugu Üniversitesi’ne devam eden öğrenci sayısı 3869 idi. Hükümet ülkenin eğitim öğretim seviyesini yükseltmek için bütçenin %20’sini aktarıyorsa da bu miktar yeterli olmamaktadır.
Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: OIC (İslâm İşbirliği Teşkilatı), FAO, ILO, ISO, WHO[4]
[1] www. ticaret.gov.tr (Nisan-2022 Erişimi)
[2] İslâm Ansiklopedisi, TDV.
[3] www.ticaret.gov.tr (Nisan -2022 Erişim)
[4] www.ticaret.gov.tr (Ekim-2021 Erişimi)
