BAĞIMSIZ İSLAM DEVLETLERİ

Benin

Resmî Adı: Benin Cumhuriyeti (BJ)

Başkenti  : Porto Novo

Önemli Şehirleri: Kotonu. Abomey, Uida, Cugu ve Saraku (Sarakou)

Yüzölçümü: 112.622 km²

Nüfusu       :  12.838.000[1]

En kalabalık grubu güney ve orta bölgelerde yaşayan Fonlar mey­dana getirir. Nijerya sınırına yakın böl­gelerde Yorubalar, güneydoğu ve güneybatıda Acalar, Minalar ve Gunlar, kuzey­de Baribalar, Atakora ile Togo arasında Sombalar ve Nıjer düzlüklerinde Dendi­ler yaşarlar. Batı Afri­ka’nın nüfusu en yoğun ülkelerinden biri olan Benin’de kilometrekareye ortala­ma 34,9 kişi düşmekte İse de güneyde bu oran 120’ye kadar çıkmaktadır.

Dil: Fransızca (resmî dil), Fon ve Yoruba.

Din: Yerel inançlar %50, Hıristiyan %30, Müslüman %20. Çeşitli mahallî Afrika inançlarının yaşadığı ve fetişizmin yaygın olduğu Be­nin’de halkın bir kısmı putperesttir.

Ülkede İslâmiyet: Benin’e çeşitli yollarla giren İslâmiyet önce ülkenin kuzeyinden nüfuz etmeye başladı. Mali İmparatorluğu XIII. yüzyıl­da Songay bölgesinde bir ticarî koloni oluşturdu ve İslâmiyet’in bu bölgede ya­yılmasında etkili oldu. Buradaki Müslümanlar batı Afrika sahillerindeki ülke­lere ticarî kervanlar düzenleyerek kuzey­den tuz ve diğer ürünlerle birlikte köle­lerin güneye, güneyden de kola, altın ve başka malların Nijer ülkelerine taşınma­sı yoluyla bölgeler arası ticarette önem­li rol oynadılar. Böylece ülkenin kuzeyini güneye bağlayan kervan yolları üzerin­de teşekkül eden şehirlerdeki Müslüman tüccarlar İslâmiyet’in buralarda ta­nınıp yayılmasını sağladılar. Mahallî ön­derlerin İslâm’a girmeleri ve Müslümanların yerli kadınlarla evlenmeleri de İslâm dininin yayılmasında etkili olmuştur

    Diğer gelişme, 17. yüzyı­lın başlarında Songay devletinin Faştı­lar tarafından ortadan kaldırılması üze­rine bir grup Müslüman’ın ülkenin ku­zey bölgelerine gelip yerleşmesidir. Bu­gün ülkede yaşayan Dendilerin ataları Songay’dan gelen Müslümanlardır. 20. yüzyılın başlarında yapılan bir sayıma göre 16.000 Dendi’den 10.000’inin Müslüman olduğu anlaşılmaktadır. Önemli ticaret merkezleri olan Cugu, Paraku ve Nikki’de yaşayan Dendiler tarih boyun­ca Müslüman Hevsalarla ilişki halinde bulunmuşlar, onların kültür ve dil­lerinden etkilenmişlerdir. Diğer taraf­tan 18. yüzyılda doğu ve kuzeydoğu taraflarından Benin’e gelen ve asıl mes­lekleri çobanlık olan Pöller de ülkenin or­ta bölgesine yerleşerek önemli bir Müslüman topluluğu meydana getirdiler. Ay­rıca Borgu ve civarında yaşayan Baribalar’ın bir kısmı da 19. yüzyılda İslâm’a girdiler. Benin’in güneyine İslâmiyet’i ge­tirenler Nijerya’dan Porto Novo, Uida ve Kotonu’ya ticarî mal taşıyan Müslüman Yoruba tüccarları olup bazıları burada kalarak İslâm’ın yayılmasında rol oyna­dılar. 19. yüzyılın ortalarında Brezilya’­dan geri dönen bir grup Müslüman da ülkede İslâm’ın yayılmasına hizmet etti. Ayrıca Nijerya’dan ülkeye gelen çeşitli tarikatlara mensup mürşidler bazı şehirlerde zaviyeler kurarak İslâm’ın özellikle güney bölgelerde kökleşmesine önemli katkıda bulundular.

    Benin’deki Müslümanlar Malikî olup çoğu Ticaniyye ve Kâdiriyye tarikatlarına mensupturlar. Değişik tarikatlara girmiş olanlar arasında anlayış farklılığı bulunduğu gi­bi uygulamadaki din ile kitabî din ara­sında da bazı farklılıklar vardır.

Yönetim Şekli: Çok partili demokratik cumhuriyet

Siyasî Partiler: Nisan 1947’de ülkenin ilk siyasal partisi olan Union Progressiste Dahome-enne kurulduysa da birkaç ay sonra par­tinin güçlü isimlerinden M. Ahomadegba’nın Bloc Populaire Africaine’ı kurmak için ayrılması üzerine bazı siyasî karışık­lıklar ortaya çıktı. M. Apithy de Daho­mey İlerici Birliği’nden 1951’de ayrılarak Parti Republicain du Dahomey’i kurdu.

Yakın Tarih: Dahomey sömürge yönetimi altında iken 1. Dünya savası yıllarında, 1923’te ve 1936’da ülkenin çeşitli yerlerinde ka­rışıklıklar ve bazı ayaklanmalar meyda­na geldi. XX. yüzyılın baslarından itiba­ren mahallî basının doğuşu ile birlikte milliyetçi nitelikte gösteriler giderek yo­ğunluk kazandı. 1921’de çıkmaya baş­layan La Guide du Dahomey adındaki mecmua ile bu tarihten itibaren artan basın cemiyetlerinin sömürgecilerin yol­suzluklarına karşı yürüttükleri müca­dele, ülkenin siyasî ve sosyal tarihinde önemli birer etken oldu.

1. Dünya savaşı yıllarında Fransız Ba­tı Afrikası ile beraber müttefiklere bağ­lı kalan ülkede savaştan sonra ilk defa kurucu meclis seçimleri yapıldı (Ekim 1945).

    1958’de Fransız Topluluğu’na katılma­yı kabul eden ülke topluluk içerisinde özerklik elde etti; 1960 Ağustosunda ise Fransa’dan tam bağımsızlığını aldı ve topluluktan ayrıldı. Aralık ayın­da yapılan seçimleri Maga’nın Dahomey Birlik Partisi kazanarak iktidara geldi ve Mağa cumhurbaşkanı, Apithy de yar­dımcısı oldu. Mağa Ekim 1963’te askerî bir darbe ile yönetimden uzaklaş­tırıldı ve iktidarı Albay Christophe Sogo ele geçirdi. Bağımsızlıkla beraber Daho­mey ciddi bir siyasî istikrarsızlık içine düştü. Ülkede istikrarsızlıkların en yoğun olduğu 1960-1972 yıllan arasındaki dönemde altı hükümet darbesi gerçekleştirildi. Kerekou iktidarı ile başlayan yeni dönemde milliyetçiliğe ve Fransız çıkarlarıyla çatışan bir politika izlenmesine özen gösterildi. Mart 1974’-te Kerekou Fransizlar’ın mülkiyetindeki iş yerlerine el koydu ve ardından Mark­sist-Leninist ideolojinin resmî ideoloji olarak kabul edildiğini ilân etti. Bazı şir­ketleri, bankaları, okulları ve hizmet ku­ruluşlarını millileştirdi. Yargı sistemini yeniden teşkilâtlandırdı. Dinî ve ahlâkî inançların toplum üzerindeki etkilerini azaltmaya çalıştı. Eski politikacıları ta­mamen etkisiz hale getiren Kerekou, tek partiye dayalı Parti de la RĞvolution Populaire du Banin otoriter bir rejim kurdu ve ülkenin adını 1975’in sonunda Be­nin Halk Cumhuriyeti olarak değiştirdi. Fransa ile ilişkilerin bozulduğu Benin’de bu devletin etkisi iyice azaltıldı ve aske­rî iş birliğine de son verilerek gönüllü­lerden oluşan bir ordu kuruldu.

    1972’den itibaren iktidarda bulunan Kerekou Ağustos 1977’de yeni bir ana­yasayı yürürlüğe koydu. Bu anayasaya göre yasama 336 üyeli meclise aitti. Bu meclisin üye sayısı 1984’te 196’ya indi­rildi. 18 Haziran 1989 tarihinde tek par­ti listesiyle gidilen seçimler sonunda teşekkül eden meclis, Kerekou’yu. beş yıl­lık süre için yeniden devlet başkanlığına getirdi.

    1983 yılında İslâm Konferansı Teşkilatı’na üye oldu.[2]

İç Problemleri: Ülkedeki iktisadî istikrarsızlık ve çözümü zor problemler, siyasî istikrarsızlıkların da başlıca sebe­bi olmaktadır.

Para birimi: Afrika Frankı (XOF)
Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 1.432 USD[3]

Sanayi: Ülkede endüstri çok zayıf olup başlıca ihraç maddelerini teşkil eden yağ pal­miyesi, hindistan cevizi, mısır ve keten gibi ürünlerin işlendiği bazı imalâthane­ler bulunmaktadır. Bununla birlikte en­düstri sektörünün millî gelir içerisinde­ki payı 1965-1966’da %5iken 1984’te %14’e yükselmiştir. Son yıllarda dışarı­dan sağlanan kredilerle tekstil, balıkçı­lık ve palmiye yağı alanlarında yatırım­lar yapılmıştır. Büyük kapasiteli sanayi işletmeleri devletin elindedir.

Ulaşım:  Demiryolları: 578 km, Karayolları: 16,000 km; Asfalt: 1,400 km; asfalt olmayan: 14,600 km, Limanları: Cotonou, Porto Novora.

Sınır Komşuları: Burkina Faso 306 km, Nijer 266 km, Nijerya 773 km, Togo 644 km
İklim: Kıyı bölgesinde Ekvator iklimi egemendir. Güneyde biri Mart ayından Hazirana, öteki Eylülden Kasıma değin süren iki yağmur mevsimi yaşanır. Bunlar arasında da iki kurak mevsim görülür. Kuzeyde yağmur mevsimi mayıstan Eylüle değin devam eder, öteki aylar kurak geçer.
Doğal kaynakları: Kıyıdan uzakta az miktarda petrol birikintisi, kireç taşı, mermer, kereste.
Arazi kullanımı: Tarıma uygun topraklar: %23.53, sürekli ekinler: %2,37, otlaklar: %4, ormanlık arazi: %31, diğer: %39.1 (2005 verileri)
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri toplam nüfus: %33,6, erkeklerin: %46,4

İdari bölmeler: 6 eyalete ayrılmıştır; Atakora, Atlantique, Borgou, Mono, Oueme, Zou.
Hukuk sistemi: Fransız genel hukuku temel alınmıştır.
Ekonomi: Benin ekonomisi transit ticaret ve tarım üzerine kuruludur ve merkezi planlamayla yönlendirilir. Geleneksel balıkçılık, lagünlerin gitgide tuzlanması nedeniyle gerilemekte, ama açık deniz balıkçılığı gibi modern kesimlere yapılan yatırımlar artmaktadır. İmalat sanayisi küçük ölçeklidir. Büyük işletmeler devlet denetimindedir. Ülkenin en büyük sanayi işletmesi, Parakou dokuma kompleksidir. Gayri safi milli hasılanın %45`ini sağlayan hizmet sektöründe işgücünün üçte biri çalışır. Turizm sektörü de gelişme yoluna girmiştir. Birçok büyük otel inşa edilmekte ve bazıları da yenilenmektedir. Türkiye’de tüm sektörler itibariyle Benin’e 52 firma ihracat yapıyor.
Endüstri:Tekstil, sigara; meşrubat, gıda; yapı malzemeleri, petrol.
Elektrik tüketimi: 538.2 milyon kWh (2003)
Elektrik ithalatı: 474 milyon kWh (2003)
Tarım ürünleri: Mısır, fasulye, pirinç, pamuk, kümes hayvanları
İhracat: 826.9 milyon $ (2005)
İhracat ürünleri: Pamuk, ham petrol, palmiye ürünleri, kakao
İhracat ortakları: Çin %31.3, Endonezya %8.1, Hindistan %7.4, Nijer %6, Togo %4.8, Tayland %4.8, Nijerya %4.6 (2005)
İthalat ürünleri: Gıda, tütün, petrol ürünleri, sermaye ürünleri.
İthalat ortakları: Fransa %21.8, Gana %7.1, Cote d’Ivoire %7, Çin %6.7, Birleşik Krallık %5.2, Belçika %4.9, Togo %4.5, Tayland %4.2, Nijerya %4 (2005)
Taşımacılık: Taşımacılıkta ülkenin alt yapı­sı oldukça iyidir. Yapımına sömürge dö­neminde başlanan demiryollarının top­lam uzunluğu 980, karayollarının ise 5.200 km’ye ulaşmıştır. Kotonu’dan Paraku’ya kadar döşenen demiryolunun Nijer’e ulaştırılmasına çalışılmaktadır. Burkina Faso, Nijer ve Nijerya’ya uzanan ka­rayollarından transit ticarette istifade edilmektedir. Deniz taşımacılığında Koto­nu Limanı, hava taşımacılığında da Por­to Novo’daki havaalanı önemli yere sa­hiptir.

Fizikî ve Beşerî Coğrafya. Togo ile Ni­jerya arasına sıkışmış bir ülke olan Be­nin 125 km. uzunluğunda bir kıyı şeri­dine sahiptir. Kıyıdan kuzeye doğru gi­dildikçe doğu ile batı arasındaki mesa­fe 9. paralelden itibaren birden geniş­ler ve Natitungu dağı hizasında 325 ki­lometreye ulaşır. Ülkenin en güney nok­tası ile en kuzey noktası arasındaki uzak­lık 700 km. kadardır.

Benin coğrafî bakımdan üç ana bölge­ye ayrılır. Bunlardan düz ve kumlu ara­zilere sahip olan kıyı bölgesi, birbirine kanallarla bağlanmış lagün ve göllerle kaplıdır. Alüvyonlu ve verimli toprakların bulunduğu bir ova görünümünde olan kıyı bölgesinin kuzeydoğusu Nijer ırma­ğı havzasına doğru alçalırken kuzeyba­tısı Atakora dağlık kütlesine doğru yük­selir. Kıyıdan 50 km. içeride aşınmaya uğramış alçak tepeler görülür.

    Benin akarsu bakımından zengin sa­yılır. Atakora ve Ndali-Bimbereke dağla­rından doğan çeşitli akarsuların bir kıs­mı kıyı bölgesindeki lagün ve göllere dö­külürken bir kısmı da kuzeye doğru aka­rak Nijer ve Olta nehirlerine katılır.

Eğitim ve Kültür. Benin’de eğitim dev­letin kontrolünde olup laik nitelikli ve parasızdır. İlk öğretim beş, orta öğreti­min birinci dönemi dört, ikinci dönemi üç yıldır. Öğrenciler orta öğretimde yılda dokuz ay öğrenim, üç ay da askerî ve ideolojik uygulama görürler. Okuma çağındaki çocukların da ancak %59’u ilkokula gidebilmektedir. Ortaokullara giden öğrenciler ise bu yaş grubu içerisinde %19’dur. Ülkenin tek üniversitesi 1970 yılın­da açılmış olan Benin Üniversitesi’dir.

Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: IDB (İslam Kalkınma Bankası), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü),  OIC (İslam İşbirliği Teşkilatı), UN (Birleşmiş Milletler), WHO..

[1]   www.ticaret.gov.tr (Nisan 2022 erişimi)

[2]  İslâm Ansiklopedisi, TDV.

[3]   www.ticaret.gov.tr (Nisan 2022 erişimi)